De Brexit-kronieken (6): terugval tot de natiestaat
Marco de Baar
Scène uit Envol van Carlos Chapman.
Bijna twee jaar geleden gingen de Britten naar de stembus, en kozen met een kleine meerderheid voor de Brexit. In deze serie bekijk ik de Brexit van verschillende kanten. We hebben gezien in deel één en twee dat de Brexiteers van alles beloofden, maar niets realiseerden. In deel drie spraken we over de manipulatie en leugens, in deel vier over xenofobie en in deel vijf over logistieke chaos en de problematiek van de grenzen in Ierland, Gibraltar, en de Falklands.
Vandaag gaat het in deel zes over the not-so-fine art of turd-polishing en business fucking, maar bovenal over strategie.
Banen op de tocht
Op 23 juni, twee jaar na het referendum liepen meer dan een miljoen mensen door London om te protesteren tegen Brexit. Ze hadden een duidelijke boodschap: Brexit verloopt niet zoals was beloofd door het Leave-kamp, de geprojecteerde handelsakkoorden blijven uit, de kosten zijn hoog, de Ierse grens is niet opgelost en ze willen een final say over het uiteindelijke pakket aan regels, maatregelen en afspraken tussen de EU en het VK.
Ondertussen stapelt het slechte nieuws zich snel op. Tijdens een conferentie van de Financial Times (12 juni 2018) bleek 97 procent van de aanwezige leiders uit het bedrijfsleven ervan overtuigd te zijn dat Brexit een negatief effect zal hebben op de Britse economie. Rolls Royce, BMW en Jaguar-Landrover kondigden feitelijk aan om het VK te verlaten als hun just-in-time-logistiek in gevaar zou komen of als er extra kosten zouden worden gemaakt ten gevolge van de export van hun producten. De vertrekkende voorzitter van de Confederation of British Industry (CBI) stelde in een interview voor de BBC dat een hele industrietak in het VK zal uitsterven. We praten over meer dan 800.000 banen in de maakindustrie die op de tocht komen te staan. De London Stock Exchange kondigde aan om naar Amsterdam te verhuizen, en de Nederlandse overheid waarschuwde Nederlandse bedrijven voor de risico’s van het gebruiken van Britse subassemblages in EU producten.
Boris Johnson, toen nog minister van Buitenlandse zaken, reageerde op dit nieuws met het voor hem typisch Britse fijngevoelige en onderkoelde taalgebruik. ”Fuck Business” hoorde een Belgische collega hem grommen tijdens een stijlvol soireetje met andere hoogwaardigheidsbekleders.
Russische inmenging
De organisatie achter de belangrijkste campagne voor Brexit, Vote.Leave (met Johnson en Gove), is schuldig bevonden aan het bewust overtreden van de kieswet. Facebook is schuldig bevonden voor het illegaal verkopen van data, niet alleen aan Cambridge Analytics en Aggregate IQ, maar ook aan het Russische Mail.ru. Russische inmenging wordt nu wel heel plausibel. De Leave.EU campagne (Farage) was al schuldig bevonden, maar “the plot thickens.” Aron Banks ontkende eerst iets met de Russische ambassadeur van doen te hebben, toen werd dat “we hebben eens goed gezopen tijdens een lunch”, dat werd drie keer op bezoek, en nu blijkt dat Banks elf keer een uitvoerig gesprek heeft gehad met de met de Russische ambassadeur, waarbij hem een lucratieve deelname is aangeboden in een goudmijn. Saillant is dat dezelfde namen opduiken als in het Amerikaanse onderzoek over Russische inmenging in de Trump-campagne.
The house of Lords had een groot aantal amendementen in de “Withdrawal Bill” aangebracht. In een uitermate vreemd debat, waarbij May feitelijk haar meerderheid verloren had, slaagde May er toch in alle wezenlijke amendementen (die de bevoegdheden van het kabinet May regelen) te neutraliseren. Dit kreeg ze voor elkaar door, vlak voor de start van het debat, een amendement aan te bieden aan de groep kritische Torries rond Anne Sourby en Dominique Grieves. Hiermee had May toch hun steun verworven. Direct na de stemming echter werd de tekst, onder druk van de ERG, door May veranderd. Het wetsvoorstel moest weer langs de Lords die opnieuw amendementen toevoegden en het voorstel terugstuurden naar het Lagerhuis. Daarbij ontstond de kans voor Grieves en Sourby om het kabinet May te laten vallen. Maar weer werden Sourby en Grieves apart genomen, en weer volgde een compromis. Ditmaal vonden de partijen na afloop dat ze het pleit beslecht hadden.
Drol poetsen
De Withdrawal Bill betreft voornamelijk de machtsoverdracht van parlement naar de regering. Ondertussen had het kabinet May nog steeds geen idee wat er nu feitelijk met Europa onderhandeld zou moeten worden. Er waren eerdere pogingen gedaan, die letterlijk een paar dagen standhielden. Nu moest het gebeuren: Op 6 juli riep May haar kabinet bij elkaar in the Chequers, het prachtige landgoed dat de prime minister ter beschikking staat. Mobieltjes moesten worden afgegeven om lekken naar de pers te voorkomen, er werd gemeld dat afhakers per direct zouden worden ontslagen en hun dienstauto per direct zouden verliezen. Om het punt hard te maken, lagen er kaartjes van een lokaal taxibedrijf klaar. Binnen een paar uur kregen de ministers een plan te zien dat ze daar en dan moesten accepteren. Tot ieders verbazing kon May vrijdagavond aankondigen dat haar kabinet zich achter het plan had geschaard en dat “cabinet discipline was restored.”
Famous last words… Zondag traden David Davis, Suella Bakerman en Steve Baker af, en maandag Boris Johnson, die verder werken aan dit voorstel “het poetsen van een drol” vindt. Interne communicatie van de ERG leden stelt dat de plannen van May “een vazalstaat” maken van het VK. De ERG heeft nu vier amendementen voorgesteld en geeft May een week om deze te implementeren. Mocht May dat niet doen, zo wordt er gedreigd, dan volgt een afzetprocedure (de no convidence procedure) die wordt uitgevoerd door de 1922-commissie binnen de conservatieve partij. Ook eist de ERG dat het voorstel dat werd geschreven onder verantwoordelijkheid van David Davies wordt gepubliceerd.
Medicijnen hamsteren
May heeft nieuwe ministers aangesteld, Jeremy Hunt op Buitenlandse Zaken en Dominique Raab op het Department for Leaving the European Union. Raab is direct begonnen met het plan-B: de voorbereidingen als er geen deal zou komen met Europa. Dat plan houdt in dat enorme hoeveelheden eten, brandstof en medicijnen moeten worden gehamsterd in enorme magazijnen, die – detail – nog niet bestaan. Er zijn precies honderd dagen om het plan te bedenken en uit te voeren. Het feit dat Raab hiermee aan de slag gaat, is natuurlijk een directe acceptatie van wat eerder werd weggelachen als scaremongering.
Het is overigens hoogstwaarschijnlijk dat Europa het voorstel van May zal afwijzen. Wederom poogt de regering May een selectie te maken uit de “four freedoms” van de single market: vrije beweging van goederen, kapitaal, diensten en arbeid. De EU heeft consistent gesteld dat aan de integriteit van deze vier-eenheid niet te tornen valt.
Realistisch gezien is dat het eindspel: May kan dan geen kant meer op. Het voorstel van vorige week leek het best haalbare voor de industrie, maar feitelijk onacceptabel voor de diensten sector (tachtig procent van het VK GDP). Als ze inzet op een hardere Brexit, dan verliest ze banen en belastinginkomsten en ontstaan er problemen in Ierland. Vergeet niet dat ze, dank zij de DUP, een meerderheid van een zetel heeft in het Lagerhuis. Als ze inzet op een minder harde Brexit, dan wordt ze gelyncht door haar geradicaliseerde partijgenoten in de ERG.
Heldere strategie
Van “there are no downsides to Brexit, only considerable upsides” naar het hamsteren van eten en medicijnen en brandstof, de dreiging van 800.000 werklozen, de kans dat het VK uiteen valt, het ontstaan van enorme logistieke problemen, het uitblijven van handelsakkoorden, gekoppeld aan een verminderde en duurdere handel met Europa… En dat in iets meer dan twee jaar.
Hoe heeft het ooit zo ver kunnen komen? Het antwoord is even eenvoudig als hard: de Brexiteers worden gedreven door ideologie (boze tongen zeggen ook dat het voornamelijk ook eigenbelang is). Hun ideologie maakt dat ze niet in staat zijn om een heldere strategie te bedenken, laat staan een plan te implementeren dat kan werken.
Moderne organisaties investeren veel tijd in het bedenken en heroverwegen van hun strategie. Boekenkasten zijn volgeschreven over alle aspecten die hierbij komen kijken. Het is allemaal geen rocket science, maar het proces wel moet minutieus en met uiterste nauwkeurigheid en eerlijkheid doorlopen worden.
De eerste stappen daarbij zijn het formuleren van de visie en de missie. Hoe is de wereld waarin we gaan opereren veranderd? Wat zou onze rol hierin moeten zijn? Is de nieuwe beoogde rol echt realistisch? Is er wel een markt voor ons nieuwe innovatieve product en ruimte voor de beoogde nieuwe rol? Wie zijn onze partners, wie zijn onze concurrenten? Hoe moeten we de beoogde partners verleiden om met ons te teamen? Wat doen de concurrenten? Wie zijn de interne en externe stakeholders, en hoe worden de bestaande externe stakeholders in de strategiewijziging betrokken? Hoe ervaren zij de beoogde nieuwe koers eigenlijk en wordt ons de nieuwe rol gegund? En hoe zit dat met de beoogde nieuwe partners? De interne (de sterktes en zwaktes) en externe dimensies (de kansen en de risico’s) moeten in ogenschouw worden genomen en er moeten acties worden bedacht om met de risico’s en zwaktes om te gaan. Hoe moet de organisatie worden aangepast om dit te verwezenlijken?
Belangen genegeerd
Laten we met deze ogen eens kijken naar Brexit. Er bestond geen realistische visie op het VK na Brexit. Het eerste idee was dat het VK zo belangrijk was voor de handel dat de EU gedwongen was om de fundamentele vier vrijheden op te geven. Dat bleek een illusie. Daarna werd de visie van Global Britain ontwikkeld (nadat artikel 50 was getrokken), maar de beoogde teaming met landen uit de Gemenebest bleek te botsen met de harde anti-immigratie maatregelen van de “Hostile environment act” en de Windrush-affaire.
De Tories waren meer dan een jaar bezig met een interne strijd over hun leiderschap gevolgd door de verkiezingen met als doel de Labour Party weg te vegen. De verkeerde inschatting over de eigensterkte en de zwakte van de tegenstander heeft geleid verlies van haar meerderheid en haar mandaat om Brexit uit te voeren. Iedereen begreep dat na de verkiezingen, behalve de Leavers.
Stakeholders op alle niveaus werden volledig genegeerd of geschoffeerd. Landen, (voornamelijk Schotland en Ierland), bedrijven, remainers, maar ook de belangen van de EU en de landen van de Gemenebest werden genegeerd. De belangen van EU-burgers werden genegeerd en ingezet als onderdeel van de onderhandelingen. Daarbij werden de belangen van de VK-burgers op het vasteland feitelijk opgegeven.
De argumenten van de remainers werden genegeerd, maar er werd wel verwacht dat die na het referendum hun mond zouden houden. Daarbij werd ook nog vaak beweerd dat ze zich achter Brexit moesten scharen. Er is geen betere manier om vijftig procent van het electoraat van je te vervreemden dan te liegen (check), te bedriegen (check), te manipuleren (check) en te falen (check).
Geïdentificeerde risico’s werden afgedaan als scaremongering. Kansen werden veel te positief ingeschat. Over zwaktes mocht het debat al helemaal niet gaan, want volgens Leavers was dat “talking the country down.” Sterktes daarentegen werden breed uitgemeten: Het VK was volgens de brexiteers zo belangrijk voor de EU, dat het een goede deal zou kunnen afdwingen. De sectoranalyses, die zogenaamd van ‘excruciating detail zouden zijn’ bleken oppervlakkige copy-paste-documentjes te zijn. Pas na het trekken van artikel 50 werd een analyse gemaakt waaruit leek dat het VK op alle industriële sectoren zou inboeten.
Ideologisch verblind
Brexit is mislukt omdat, ideologisch verblind, de strategische analyse op alle fronten op het eenvoudigste niveau niet was uitgevoerd. Kenmerkend voor de ideologische verblinding is dat, ondanks al het slechte nieuws, geen van de Brexiteers heeft toegegeven dat Brexit wellicht geen goed idee was.
Het ligt altijd aan “de ander.” Wie die ander is, hangt af van wie je zelf bent.
Volgens Farage ligt het aan de conservatieven. Volgens Daniel Hannan ligt het aan links. Volgens veel Leavers ligt het aan remainers die de onderhandelingspositie van het VK zouden hebben ondermijnd, anderen wijzen naar de EU dat het VK wil straffen en een voorbeeld zou willen stellen. Enzovoort…
We nemen letterlijk waar hoe een welvarend en ontwikkeld land terugvalt tot de natiestaat, en hoe het ideologisch verblind, opgestookt door vreemdelingenhaat en zelfoverschatting, is begonnen met het hamsteren van blikjes en potjes eten.
Fysicus Marco de Baar is hoofd van het kernfusieonderzoek in DIFFER, het Nederlandse instituut voor fundamenteel energieonderzoek. Als liberaal is hij voor de volledige ontplooiing van het individu, inclusief een rijke intellectuele en culturele ontwikkeling. Hij kan niet accepteren dat de VVD de anti-intellectuelen en de cultuurbarbaren van de PVV gedoogt. Lees zijn blog over Wetenschap en Wetenschapsbeoefening.
Marco de Baar, 12.07.2018 @ 13:46
RSS