Engeltjesmaaksters
Hassnae Bouazza
Illustratie: Merkley???
Vorige zomer maakte ik kennis met de Vlaamse schrijfster Diane de Keyzer, die het verhaal voordroeg van een vrouw, Octavie, die rond de eeuwwisseling werd opgepakt omdat ze een abortus had gehad. Aan de hand van de rechtbankverslagen reconstrueerde De Keyzer de levens van de betrokkenen en schilderde een fascinerend tijdsbeeld van het België uit die tijd.
Octavie’s verhaal was een voorproefje voor De Engeltjesmaaksters, een kroniek over abortus in België sinds het begin van de 20e eeuw. De Keyzer heeft zich grondig verdiept in krantenarchieven en rechtbankdossiers uit de periode tussen 1894 en 1915. Daaruit heeft ze een ijzingwekkende geschiedschrijving van abortus gedestilleerd, en van de dramatische gevolgen van die destijds illegale en levensgevaarlijke ingreep.
De Engeltjesmaaksters uit de titel waren de vrouwen die in het geheim abortus uitvoerden. De poëtische benaming heeft iets schrijnends: het is ontegenzeggelijk een eufemistische aanduiding voor de vrouwen die met een breinaald een kinderleven in de knop beëindigden. Voor de wanhopige zwangere vrouwen lijkt ze een zelfrechtvaardiging: ze bespaarden hun ongeboren kind een grauw en hard leven. In plaats daarvan zou het direct naar de hemel gaan.
De auteur heeft de namen uit de dossiers gefingeerd, omdat een aantal ervan uit kleine gemeenschappen kwam waarvan de nazaten nog steeds leven. Het onderwerp is tot op heden gevoelig. De getuigenissen en verklikbrieven (veel vrouwen werden aangegeven door bekenden) geven een ontluisterend beeld van het vroegere België waarin, zo wordt al snel duidelijk, de seksuele moraal aanzienlijk minder strict was dan vaak wordt beweerd: promiscuïteit en vluchtige seksuele relaties waren ook toen al schering en inslag.
De Keyzer beperkt zich niet tot de persoonlijke verhalen van de vrouwen in die periode: ze beschrijft in detail de verschillende abortusmethodes, zwangerschapsafbreking in de jaren na de oorlog en het gestage proces van legalisering van abortus in België. De laatste loodjes van die legalisering wogen nog zwaar: in 1990 dreigde koning Boudewijn de nieuwe abortuswet tegen te houden door uit morele bezwaren de wet niet te ondertekenen. De ministers zetten toen de koning voor één dag buitenspel en loodsten zo de wet erdoor.
Tegenstanders van abortus beweren nogal eens dat het besluit daartoe door veel vrouwen lichtzinnig wordt genomen. Als dit boek ons iets leert, dan wel dat abortus voor de betrokken vrouwen een bijna ondraaglijke lijdensweg is. De criminalisering van abortus en de vervolging van vrouwen die een abortus hadden ondergaan, heeft vrouwen echter nooit tegengehouden. Ze maakte het lijden alleen maar erger. Het is een teken van beschaving om vrouwen niet aangewezen te laten zijn op breinaald en zeepsop, en de martelende gewetensnood.
Wat zeker niet onvermeld mag blijven, is de mooie en authentieke taal in De Engeltjesmaaksters. Misschien is het omdat het voor mij, als Nederlandse, zo exotisch klinkt, maar ik kon niet genoeg krijgen van juweeltjes als ‘vol schort’ (zwanger zijn) ‘betrekkingen hebben’ (gemeenschap hebben) en ‘regels’ (menstruatie, van het Franse les règles). Wat hier in Nederland nogal prozaïsch voor het zingen de kerk uitgaan’ heet, duidde men toen in België aan als ‘naar Brussel gaan en in Schaarbeek afstappen’ of het smakelijke ‘het worstje in het panneke braden maar het sausje buiten afgieten’.
Als tegengif tegen de plastic horrorfoetussen die evangelist Doorenbos enkele weken terug wilde verspreiden als anti-abortusprotest, zou ik dit rijk gedocumenteerde en mooi geïllustreerde boek willen aanraden.
Hassnae Bouazza (حسناء بوعزة) schrijft voor Vrij Nederland, De Volkskrant, nrc.nl, de website van het Vlaams-Nederlandse huis deBuren en de Arabische site van de Wereldomroep. Dat ze nog tijd heeft om in het geheim voorbereidingen te treffen voor de vestiging van het kalifaat in Nederland, mag een wonder heten. Deze bespreking verscheen eerder in Vrij Nederland.
Hassnae Bouazza, 16.03.2009 @ 11:06
29 Reacties
op 16 03 2009 at 13:13 schreef HID:
Even vooraf: ik ben ervoor dat vrouwen samen met een arts kunnen beslissen te aborteren.
Maar de bewering ‘De criminalisering van abortus en de vervolging van vrouwen die een abortus hadden ondergaan, heeft vrouwen echter nooit tegengehouden’ klopt natuurlijk niet. Het heeft een aantal vrouwen niet tegen gehouden en die waren dan aangewezen op de primitieve schadelijke methoden van toendestijds. Andere vrouwen hebben zich wel degelijk laten tegenhouden en hebben de kinderen gekregen met alle gevolgen vandien. Deze bewering is een soort heroisering van de vrouw, die zich door niets laat tegenhouden in haar edelmoedige strijd tegen de onderdrukking.
op 16 03 2009 at 20:14 schreef rena:
"Wat zeker niet onvermeld mag blijven, is de mooie en authentieke taal…"
Dat gevoel kreeg ik toen ik "van de koele meren des doods" las.
Vreemd dat je zelfs van woorden die je niet meer hoort en die niet meer gebruikt worden als je ze leest toch precies kunt aanvoelen wat ze betekenen.
Wat ik nooit heb begrepen zijn vrouwen die meerdere keren abortus hebben ondergaan.
Ik zou denken dat als je voor de moeilijke keuze komt te staan het al erg genoeg is deze keuze een keer te moeten maken.
op 16 03 2009 at 21:15 schreef Frank:
Ik ken een dame van mijn eigen leeftijd (44 jaar) die als kind direct van haar moeder was gescheiden. Geboren op een gesloten afdeling van het ziekenhuis waarin haar moeder discreet was opgenomen, als ongetrouwd zwanger meisje. De moeder mocht na de bevalling weer naar school, het kind werd in een pleeggezin ondergebracht.
Ik ga dit boek zeker lezen.
op 16 03 2009 at 22:35 schreef sbs6:
Mja, ik snap ook niet helemaal waarom abortus altijd zo wordt "gepromoot". Er zijn genoeg stellen die geen kinderen kunnen krijgen een kind willen adopteren. (er zijn zelfs wachtlijsten) Dat heb ik altijd een veel sympathiekere "oplossing" gevonden.
op 17 03 2009 at 03:30 schreef Frank:
Hoe denk je dat het die moeder de rest van haar leven zal zijn vergaan?
op 17 03 2009 at 08:27 schreef Paco:
Zomaar aborteren omdat moeder het kind niet wil? absoluut verbieden.
sbs6, goed geschreven.
op 17 03 2009 at 10:35 schreef Rena:
Hou je vast voor de wereldschokkende conclusie van een onderzoek gehouden door een Vaticaanse krant.
In een artikel ter gelegenheid van de Internationale Vrouwendag afgelopen zondag, publiceerde L’Osservatore Romano een artikel waaruit blijkt dat de wasmachine meer zou hebben betekend voor de bevrijding van vrouwen in de 20ste eeuw dan de pil of het recht om te werken.
Een lang artikel met de onthutsende titel; De wasmachine en de bevrijding van de vrouw – wasmiddel erin, sluit het deksel en ontspan.
Het artikel (jammer genoeg geschreven door een vrouw) vraagt wat in de 20e eeuw Westerse vrouwen meer vrijheid heeft geschonken.
Het debat is verwarrend. Sommigen zeggen dat de pil, sommige zeggen het recht op abortus en weer anderen het recht op werk buitens huis.
Sommige echter durven verder te gaan: volgens hen is het de wasmachine.
Volgens mij staat op nummer 1, het recht om te kunnen scheiden van betweterige mannetjes die denken te kunnen beslissen over hoe lichtzinnig vrouwen volgens hen in het leven staan.
Oftewel, de vrijheid volgens sommige mannen: bevruchtingsmiddel erin, vrouwtje onmondig maken en weer je eigen gang gaan.
op 17 03 2009 at 10:41 schreef hassnae:
Zo is het maar net, Rena.
Wat te denken van mensen die zodra ze een artikel of boek over abortus lezen, meteen strooien met omschrijvingen als "promotie van abortus" of "heroisering van de vrouw".
op 17 03 2009 at 11:00 schreef rena:
echt om mega MEGA pissig van te worden…
op 17 03 2009 at 11:13 schreef rena:
citaat post aan ouders van onze school
"Sinds 1 augustus 2007 zijn de schoolbesturen wettelijk verplicht voor-, tussen- en naschoolse opvang aan te bieden. De verplichting loopt van 07.30 uur tot 18.30 uur. Dit betekent dat kinderen op een normale dag vijf verschillende opvang- en lessituaties kunnen hebben: vóór schooltijd, lesochtend, overblijf, lesmiddag en naschoolse opvang.
De gezamenlijke Hilversumse schoolbesturen zijn met elkaar tot de conclusie gekomen dat vijf verschillende opvang- en lessituaties misschien te veel versnippering oplevert. Kinderen krijgen al zoveel prikkels! Het ontwikkelde plan beoogt te onderzoeken of een evenwichtige schoolweek van vijf gelijke dagen mogelijk is. De schooltijden vinden dan plaats tussen 08.00 uur s morgens en 14.00 uur s middags (kan ook 08.15 uur en/of 13.45 uur zijn).
Op deze wijze vervalt naar alle verwachting de behoefte aan voorschoolse opvang en is de schooldag
aaneengesloten door middel van een continurooster. Door een korte lunch op school ontstaat meer rust in de dag. Doordat de school vroeger uitgaat is er dagelijks meer tijd voor activiteiten zoals sport, muziek, computeren etc. al dan niet onder leiding van de naschoolse opvang.
Uiteraard hebben dergelijke schooltijden een aantal maatschappelijke gevolgen voor ouders, scholen en bijvoorbeeld de verenigingen."
Ik zou er bijna voor willen pleiten dat voor dat ouders die meer dan een maximum aantal uren per dag hun kinderen uitbesteden aan voor-, school en naschoolse opvang voorrang krijgen bij ter al dan niet verplicht ter adoptie stellen van hun kinderen.
Dat lijkt mij ook vooral handig als abortus weer verboden wordt.
op 17 03 2009 at 11:54 schreef Peter:
De dagindeling van de scholen is totaal niet van deze tijd. Vader en moeder moeten beide werken om überhaupt een fatsoenlijke woning te kunnen betalen en de belasting op lachen, schaduwen veroorzaken, scheten laten en ruimte innemen. Dan trekt zo’n middagpauze een onredelijk grote wissel op alle betrokkenen. Weg ermee, goed voorstel van de Hilversumse schoolbesturen.
op 17 03 2009 at 12:10 schreef Peter:
Fatsoenlijk, in de zin van een beetje comfortabel en niet al tezeer op elkaar gepakt. En dat je dan ook nog regelmatig een paar leuke schoenen kopen kunt.
Dat je geen reden hebt om sjagrijnig te zijn, zogezegd.
op 17 03 2009 at 12:14 schreef rena:
Mijn kinderen hebben al een zgn. continue rooster van 8.30 uur tot 14.30 uur. Dat vind ik net aan prima, qua thuiswerktijden. Hoewel vaak de kinderen ternauwernood tijd hebben om hun lunch naar binnen te krijgen.
Maar ik ben evengoed sjagerijnig, te zitten op een flat met minibalkon, omdat ik er niet voor gekozen om beiden te werken voor een uitgewoond krot van een half miljoen gulden. Hoezo fatsoenlijk?
Ik wil niet nog vroeger opstaan! Ik heb ’s avonds ook nog een leven.
In Ierland brachten wij de kinderen tussen 9 en 9.30 uur, da’s pas fijn! En dan 5 dagen per week. Uit om 15.00 uur. Heerlijk.
op 17 03 2009 at 12:25 schreef rena:
Ja, was het maar waar, maar gezien mijn smaak, opleidingsniveau (haha) en leeftijd gaat mijn voorkeur uit naar een jaren ’30 twee onder een kapper en die gaan niet voor minder dan ruim 4,5 ton.
Zelfs huren is geen optie hier in ’t Gooi. Zeer weinig aanbod en voor 4 personen is een zgn. 4 kamerwoning van 56 m2 een passend aanbod!
Echt keuzevrijheid, zal ‘k maar zeggen.
Aaaaah had ik toch maar ‘Zomaar’ abortus overwogen, dan had ik nu veel meer schoenen, een huis en een strakke buik. ;-)
op 17 03 2009 at 14:11 schreef Peter:
Misschien is een postnatale abortus iets? Een strakke buik krijg je daar niet meer van. Maar je hebt dan weer tijd om te fitnessen, dus…
op 17 03 2009 at 15:44 schreef HID:
‘Volgens mij staat op nummer 1, het recht om te kunnen scheiden van betweterige mannetjes die denken te kunnen beslissen over hoe lichtzinnig vrouwen volgens hen in het leven staan.’
Ik ben blij dat er weer zakelijk geargumenteerd word.
Wat denken die betweterige mannetjes wel, dat ze ook iets te vertellen hebben over het leven van ongeboren baby’s. Wat een pretentie! Dat is het alleenrecht van de vrouw. Die hebben daar het meeste verstand van, en van schoenen natuurlijk.
op 17 03 2009 at 16:02 schreef Peter:
Goed lezen, HID. Rena heeft het over mannetjes die zich oordeeltjes veroorloven over de lichtzinnigheid van vrouwen, niet over verwekkers die inspraak willen in het lot van hun ongeboren vrucht.
op 17 03 2009 at 21:21 schreef sbs6:
Wat te denken van mensen die zodra ze een artikel of boek over abortus lezen, meteen strooien met omschrijvingen als "promotie van abortus" of "heroisering van de vrouw".
echt om mega MEGA pissig van te worden…
Het spijt me zeer dat ik je humeur heb verpest.
op 17 03 2009 at 22:08 schreef Rena:
O heerlijk excuses, doen het altijd goed!
Besef je je tevens ook dat het heus niet zo makkelijk is in Nederland om een kind af te staan, laat staan om een kind van een ander te adopteren? Van het promoten van abortus is in Nederland m.i. absoluut geen sprake. Het wordt niet als een redelijk alternatief voor andere geboorte beperkingsmiddelen geboden.
Wel fantastisch dat we hier en nu verlost zijn alle vreselijke gevolgen van illegale abortus.
op 18 03 2009 at 09:25 schreef Wampie:
Reden nr. 1 om geen man te willen zijn: de absolute frustratie als je voor het kind gaat dat een door jou bezwangerde vrouw wil aborteren. Hoe slik je dat weg?
op 18 03 2009 at 10:37 schreef Wampie:
Hassnae, bedankt voor de tip; heb het boek besteld.
op 18 03 2009 at 12:36 schreef sbs6:
Nee, dat besefte ik me niet, maar het is niet in tegenspraak met wat ik bedoelde.
Maar waarom zo boos?
op 18 03 2009 at 13:09 schreef Paco:
op 18 03 2009 schreef sbs6:
Nee, dat besefte ik me niet, maar het is niet in tegenspraak met wat ik bedoelde.
Maar waarom zo boos?
Die zijn boos omdat ze geen tegenspraak dulden, precies als linkserakkers en moslims.
op 18 03 2009 at 14:00 schreef Peter:
Paco, de man met de diepgang van een nadruppel.
De vrouw die jouw kind wil aborteren, ondanks jouw verzet, het lijkt me dat je daar geen ideale relatie mee hebt.
op 18 03 2009 at 15:10 schreef kaaskop:
re: paco
Moest jij ook zo lachen om: "Mr. Wilders go Home".
op 18 03 2009 at 15:20 schreef Paco:
Ik niet kaas, jij wel dan? Er staat "ook" in je zinnetje, wie nog meer dan?
Ik moest wel bulderen van het lachen toen die chocolade lul van een Boris Ditrich Cuba uitgegooid werd, jij ook kaas?.
op 18 03 2009 at 23:05 schreef philippine:
http://www.thamazigh.com/ThamazighKortnieuws/ThamazighKortnieuwsC.php?page=121
Geen Belgenmop.
op 19 03 2009 at 11:38 schreef kaaskop:
paco.
Ik en mijn hele gezellige wijk natuurlijk, normaal verbranden we vlaggen, maar toen hebben we de hele wijk versiert met groene vlaggetjes, onder het luid roepen van Allah akhbar.
op 20 03 2009 at 12:52 schreef Paco:
kaas, lache man. Ik heb ook een antena parabolica op mijn huis staan hoor, das effe 6000 kanalen zappen en ik kan het zien.
RSS