Modestudies
Frans Smeets
Ieder tijdvak kent zijn populaire studievakken. Vaak zijn dat studievakken die een reflectie van het denken, de dromen, het opportunisme van een periode of een hele generatie weerspiegelen. Achteraf zijn het meestal de studies die het bedrog, kuddegedrag en het falen van diezelfde tijd weergaloos blootleggen. De dumpplaats van ongemotiveerde, onzekere pubers. Ik was er zelf een.
Zo had je de egoïstische jaren 70. Massaal werd er ingetekend op de sociale academies, studies pedagogiek of – voor de echte die-hards – de Mikojel. De wereld moest gered worden en wie kon dat beter dan deze wereldverbeteraars’? Op de Mikojel werd het verplicht bijwonen van lessen als pedagogisch onverantwoord gezien en bijna iedereen studeerde vlekkeloos af. De studenten mochten hun eigen tentamens beoordelen. Een seksueel intermezzo met een leraar was een extra bonus.
Alleen de enkeling die protesteerde tegen dit baggeronderwijs, werd uit het systeem gekegeld, omdat hij/zij niet de juiste sociale insteek had. Let wel: het gaat hier over Hoger Beroeps Onderwijs.
Beperkten deze vaklui zich in de jaren 80 nog tot het ontwikkelen van voor allochtonen vernederende fietscursussen voor Marokkaanse moeders en vechtsporten voor agressieve jongeren zodat ze volgende keer nog harder konden slaan, nu zijn ze tot de hoogste regionen van de welzijn- en onderwijsladder toegetreden. Nog steeds worden op de Pabo’s geen onderwijzers opgeleid, maar is iedereen bezig met pedagogiek, zijn de welzijnsinstellingen verworden tot bureaucratische molochs en wordt de zachte’ hand van praten, waarnemen en rapporteren bij ieder probleem nog steeds uit de kast getrokken. Zelfs hun eigen kinderen laten ze niet met rust met hun Iederwijsscholen.
Dan de jaren ’80, mijn studietijd. De tijd van antropologie, internationale betrekkingen en culturele studies. Gesubsidieerd op vakantie op zoek naar vreemde culturen, terwijl we niet in de gaten hadden, dat er ondertussen meer culturen in een straal van honderd meter woonden dan we ooit konden onderzoeken. Maar tja, dat is natuurlijk niet zo spannend. Het was de tijd van het cultuurrelativisme. Er werd nog fluitend en naïef op uitgetrokken voor een objectieve waarneming vrouwenbesnijdenis in een of ander arm land om bij thuiskomst al strijdend voor vrouwenrechten de Opzij op de mat te vinden. Afstuderen was een makkie en stelde weinig voor.
De meeste van mijn pretvakgenoten mopperen nu vanachter hun alarmsystemen op buitenlanders en belastingen en stemmen Wilders. De studietijd is collectief verdrongen of verdraaid. Alleen de valse status van hoger-opgeleid-zijn geeft ze nog een ijdele en opportunistische voldoening of soms een wipje maken met iemand die, net als zij, date bij de datingsite-voor-hogeropgeleiden.
Gelukkig werden we eind jaren 80 snel ingehaald door de yup. Waarschijnlijk geschrokken van de crisis en moe van ons, wilde de yup gewoon poet verdienen. Niets meer, niets minder. Ineens ging iedereen naar het Economisch Administratief Onderwijs of ging bedrijfskunde studeren. Bedrijfjes werden uit de grond gestampt en het werk van de ondernemer en het schreeuwende mannetje op de beursvloer werd ineens als aanlokkelijk en respectabel gezien.
De basaliteit van de yup werd in de jaren 90 ingekaderd in een ideologische context die de hebzucht en het verdienen een economische, wetenschappelijke en morele grond moest geven. De terreur van de managers, aandeelhouders en financieel deskundigen’ deed zijn intrede en dit van hoog tot laag. De postbode die naar ieders tevredenheid zijn hele leven envelopjes rondbracht moest ineens allerlei cursussen doen, loopbaanprofielen opstellen en zijn customer-response verbeteren.
Het communiceren over ondernemerschap werd belangrijker dan het simpel aanbieden van goederen en diensten om winst te maken. De P&O en business– en managementopleidingen schoten als paddestoelen uit de grond en op academisch niveau was communicatiewetenschappen populair. De personeelschef werd voortaan een human resource-manager, de advocaat een consultant, de biechtvader een personal coach, de magazijnchef een logistics manager, gezamenlijk Chinees halen op de vrijdag werd een casual friday en corruptie en vriendjespolitiek heetten voortaan netwerken.
Zelfs de overheid heeft aan de cult meegedaan. Wekelijks zit ik in een trein-die-met-zichzelf- moet-concurreren om mijn schoonvader, die dertig jaar in het onderwijs heeft gezeten, naar de shrink te brengen. Overspannen, (burn-out), niet vanwege de kinderen, maar vanwege de zoveelste cursus hoe kan het beter en efficiënter’. Daarna moet hij direct door voor een reïntegratietraject dat opent met het onderdeel dynamisch assessment‘. Een vierentwintigjarige student communicatiewetenschappen moet iemand die dertig jaar robuuste werkervaring heeft een tjakka!-gevoel geven. Een vernederender Kafka-ervaring kun je je niet voorstellen. Op de terugweg adviseer ik hem een cursus agressiemanagment’ te volgen, aangezien de man het zojuist geleerde kanaliseren-van-je-emoties fysiek op de conducteur wil toepassen. En ik begrijp dat.
Wat me nog het meest verbaast, is hoezeer iedereen zich zo gemakkelijk heeft laten hersenspoelen. Hele volksstammen die aandelen kochten van bedrijven die nog nooit winst hadden gemaakt! Zelfs een Volkskrant met een hele economieredactie wist niet hoe snel ze zich uit winstbejag in het warme nest van de hedge-fondsen moest werpen. Over schapen gesproken.
Het ergste zijn de ideologen van deze cult met hun absolute theorieën over de onfeilbaarheid van de markt, het corrigerend vermogen van hebzucht en de onbeperkt economische groei. Ik had zelf gehoopt, dat we na een paar onfeilbare maatschappij-experimenten van vorige eeuw de term onfeilbaar’ nooit meer zouden gebruiken en de menselijke maat niet zouden opofferen aan terminologie als human resource.
In het boek Zo werden we rijk spugen selfmade ondernemers op deze management-nonsens waar ze meer last van hebben dan bureaucratie en belastingen, omdat deze managerscultuur helemaal niets met ondernemerschap te maken heeft. De kern van het ondernemerschap is het eigen financiële risico. En dat dragen de managers en speculanten geen van allen. Het is andermans poet.
En nu op naar de nieuwst hausse. Studies over dans, zang en media. Onzekere pubers die onder het mom van zelfontplooiing en je ding doen’ lekker gemaakt worden voor een studie hoe word ik beroemd?’. Zeg maar, een onderwijskundige institutionalisering van Idols, of van de fifteen seconds of fame van Andy Warhol.
Het gevolg is, dat er in Nederland sinds zeer kort zeven MBO-opleidingen Musical Performer en maarliefst zeven HBO-opleidingen Artiest Musical zijn. De sportopleiding CIOS geeft ineens ook dansopleidingen en zelfs het sociaal cultureel werk kent dansspecialisaties. En dan niet te vergeten de popacademies met veelzeggende namen als de Herman Brood Academie. Je kunt er zelfs rapper worden?!
In plaats van dat het onderwijs de studenten klaarstoomt om in ieder geval twee volzinnen te kunnen laten uitspreken, wordt het ‘Doe je ding, weet je’, inclusief stoere blik en slaapverwekkende vingertjes gecultiveerd tot een bedrieglijke toekomstdroom. Zouden de kindertjes een woord Duits of Frans spreken? Ik denk het niet.
En zolang het onderwijs financieel afgerekend wordt op grond van hoeveel mensen er met een papiertje de achterdeur verlaten, zal er weinig veranderen. Het is een onderwijs dat haar aanbod niet baseert op maatschappelijke noodzaak, arbeidsperspectieven, overdragen van kennis of wetenschap, maar op modegrillen van een puberaal tijdsbeeld. U vraagt, wij leveren.
Het enige papiertje dat Frans Smeets nog gebruikt is zijn rijbewijs. De universitaire bul is in tijden van schaarste gebruikt om de faeces van zijn culus te schrapen.
Frans Smeets, 08.04.2009 @ 07:40
21 Reacties
op 08 04 2009 at 13:31 schreef rena:
Ik heb in 1991 een diploma ontvangen, 1e grds docent tekenen en schilderen. Weinig aangehad en veel medestudenten hebben ook nooit iets zinnigs er mee kunnen doen.
Was het niet prof. Galjaards die in zijn boek ‘Alle mensen zijn ongelijk’ opperde dat het eigenlijk schandalig is mensen op te leiden voor beroepen waar helemaal geen vraag naar is?
En Germaine Greer schreef volgens mij in haar boek Vrouwenwerk iets over vrouwen in de kunst. Dat door de tijden heen is gebleken dat als vrouwen massaal voor een bep. studie kiezen dat vak inmiddels al danig in aanzien is verlaagd. En de verdiensten ook.
In mijn groep zaten 4 jongemannen Waarvan er maar 1 in het onderwijs terecht is gekomen.
In de jaren werkzaam bij div. Gem. Sociale diensten waren veel van mijn collega’s bijv. antropologen en velen hadden rechten gestudeerd.
op 08 04 2009 at 14:00 schreef Daan:
Leuk stuk, leuk om te zien hoe studiekeuze afhankelijk is van de tijdsgeest.
Je zal maar een kind hebben dat MBO-Raptechniek wil doen :P. Wat dat betreft heeft Galjaard inderdaad een punt.
op 08 04 2009 at 14:23 schreef Ozymandias:
De moraal van het verhaal is: hadden ze maar geen banen gemaakt voor al die afgestudeerde bedrijfskundigen, communicatiewetenschappers en commercieel economen. Net zoals er geen banen waren voor de antropologen en pedagogen.
Dan had de schoonvader van Frans en velen met hem nu geen burnout.
Ook een aardig voorbeeld van een modestudie is sportmanagement. Gewoon een managementstudie die dan zo heet omdat er in de colleges wel eens een keertje naar een praktijkvoorbeeld uit de sportwereld wordt verwezen.
Nou ja, heel af en doe dan.
op 08 04 2009 at 17:07 schreef toevallige voorbijganger:
Ik heb al vaker betoogd dat de enige echte studies technische studies zijn.
Daar leer je tenminste wat.
op 08 04 2009 at 17:26 schreef leo:
Geografie is een mooie studie. Niet tijdgebonden want de wereld blijft in beweging. Alle economische, technologische, culturele en andere verschijnselen zijn ruimtelijk te bestuderen. Zelfs Islamophobie en Jodenhaat kunnen in kaart gebracht worden.
op 08 04 2009 at 17:46 schreef EH:
Goed stuk Smeets: iedereen wordt ongeremd afgezeken, zo mag ik het zien. Niks aan op of aan te merken.
Maargoed, ik heb makkelijk praten. Ik voel me niet echt aangesproken, als publicerend wiskundige, vloeistof-fysicus, ingenieur en informaticus.
Aan de ene kant zie ik er de humor wel van in, dat de communicatie-wetenschappers al tijdens hun studie het leeuwendeel van hun tijd in het callcenter doorbrengen; maar je vraagt je af en toe wel af waar die mensen nou eigenlijk studiefinanciering voor nodig hebben. Zeg 30×12 euro per week, dan zit je al ver boven de stufie. Een lang weekend extra hard tanken, dat is wat de stufie voor pakweg de helft van mijn medestudenten betekent.
Keuze van daadwerkelijke studie is in mijn generatie trouwens compleet secundair. De eerste vraag die men zich stelt is: welke stad pas het best bij mijn idee van hip?
op 08 04 2009 at 18:27 schreef Summer Glau:
Het is ook zo dat er gewoonweg te veel studies zijn tegenwoordig…
En dan die vreselijke Engelse namen die ze tegenwoordig verzinnen, om te kotsen gewoon.
op 08 04 2009 at 23:16 schreef Huuskesgait:
Voortreffelijk stuk, Frans. Helemaal mee eens.
Eindelijk staat Professor Bob Smalhout niet meer alleen met zijn mening over het verloederde Nederlandse onderwijs.
Goodgoan: Huuskesgait
op 09 04 2009 at 12:40 schreef hj:
Keuze van daadwerkelijke studie is in mijn generatie trouwens compleet secundair. De eerste vraag die men zich stelt is: welke stad pas het best bij mijn idee van hip?
Zolang de studies verder op orde zijn is dat nog niet eens zo’n groot probleem.
op 09 04 2009 at 12:46 schreef EH:
Niet elke stad biedt dezelfde studies. Als je eigenlijk een voorkeur voor natuurkunde hebt, maar je toch maar voor media en cultuur bent gegaan omdat dat nou eenmaal is wat er in Amsterdam gegeven wordt, is dat dan een ‘groot probleem’?
Het zal mij een worst wezen, doe vooral waar je zelf zin in hebt, maar zonder gevolgen is deze houding in ieder geval niet.
op 09 04 2009 at 15:58 schreef Geert:
@ EH
In Amsterdam is ook een Natuurkundefaculteit. Je praat poep, "generatiegenoot".
op 09 04 2009 at 16:31 schreef Rena:
Volgens mij sluiten veel studies sowieso niet aan bij wat er in de maatschappij na je studie te halen valt.
Het is niet alleen een kwestie van wat Hip is.
Ik kon ‘goed’ tekenen. Dan ga je toch daar iets mee doen is het advies wat ik kreeg. Verstandig gekozen voor een lerarenopleiding.
Ik heb heus genoten, voelde mij bevoorrecht. Het was een sprookjeswereld achteraf gezien.
Ook kom je opeens te zitten tussen een hele groep mensen die ook allemaal de beste waren op hun middelbare school.
Maar om dan maar te gaan kijken waar op een zeker moment meer vraag naar is, is volgens mij ook niet haalbaar.
Komt er opeens zoals nu een crisis. Zit je als net afgestudeerde toch zonder werk.
Ik moest na mijn studie ook banen ‘beneden’ mijn niveau accepteren. Alleen de werkgevers zagen daar meestal niet veel brood is. (‘over gekwalificeerd’)
Dan maar omscholing? Die geluiden hoor je nu ook weer.
Ja, laten we ze allemaal omscholen tot tegelzetter of helpdeskmedewerker bij Telfort.
op 09 04 2009 at 16:37 schreef sabaroth:
Strak plan Rena. En dan wel binnen 5 minuten de telefoon opnemen he?
op 09 04 2009 at 18:54 schreef hj:
EH: Niet elke stad biedt dezelfde studies. Als je eigenlijk een voorkeur voor natuurkunde hebt, maar je toch maar voor media en cultuur bent gegaan omdat dat nou eenmaal is wat er in Amsterdam gegeven wordt, is dat dan een ‘groot probleem’?
Sowieso hebben alle ‘hippe’ studentensteden (lees: Groningen, Utrecht, Leiden, Amsterdam) een dermate breed aanbod dat zoiets niet snel zal gebeuren. Alleen voor technische of groene studies gaat dat op, maar ik geloof dat de gemiddelde geitenwollensokken-Wageninger sowieso niet liever in Amsterdam zou zitten.
En áls mensen om dat soort redenen de verkeerde studie kiezen, is dat altijd nog een persoonlijk probleem en niet zozeer maatschappelijk.
op 09 04 2009 at 20:43 schreef EH:
In Amsterdam is ook een Natuurkundefaculteit. Je praat poep, "generatiegenoot".
Kwestie van definities, generatiegenoot. Als het geven van een hypothetisch voorbeeld poep praten is, dan ben ik guilty as charged.
op 09 04 2009 at 20:45 schreef EH:
Sowieso hebben alle ‘hippe’ studentensteden (lees: Groningen, Utrecht, Leiden, Amsterdam) een dermate breed aanbod dat zoiets niet snel zal gebeuren. Alleen voor technische of groene studies gaat dat op, maar ik geloof dat de gemiddelde geitenwollensokken-Wageninger sowieso niet liever in Amsterdam zou zitten.
Is dat laatste nou bedoeld als een tegenvoorbeeld van mijn stelling dat mensen zich sorteren naar soort, meer dan naar interesse voor wat zich binnen de muren van de universiteit afspeelt?
En áls mensen om dat soort redenen de verkeerde studie kiezen, is dat altijd nog een persoonlijk probleem en niet zozeer maatschappelijk.
‘altijd nog’ lijkt me hier een beetje misplaatst. Dat doet het voorkomen alsof je iets anders zegt dan wat ik zei, terwijl je het gewoon roerend met me eens bent.
op 10 04 2009 at 01:52 schreef Syarikat:
Raak getypeerd. Je schijnt ook een opleiding tot DJ te kunnen volgen tegenwoordig (‘balen, ik heb morgen een her voor scratchen’).
Een hoop ellende hebben we overigens ook te danken aan het idee, indertijd o.a. gepropageerd door types als Jo Ritzen, dat de maatschappij er beter aan toe is als vrijwel iedereen ‘hoger’ onderwijs volgt. Gevolg: een enorme keldering van kwaliteitseisen en een horde onbruikbare ‘academici’ zonder perspectieven.
Waar vroeger een doctoraal of zelfs een kandidaats een voldoende (start)kwalificatie was voor een academische of professionele carriere is het nu een lachertje. Hadden we de HBS en de oude universitaire en hogere beroepsstudies nog maar.
op 10 04 2009 at 09:17 schreef herman van der helm:
Het is mij ter ore gekomen dat rond het veertigste levensjaar 90% van de mensen ander werk doet dan waar ze oorspronkelijk voor opgeleid zijn. Als dit klopt is het toch totaal onbelangrijk welke studie je doet. Het is dan toch alleen maar van belang dat je door je studie goed met je capaciteiten leert omgaan. Je kunt ze dan in elke werkomgeving gebruiken. De gemeenschap zou dit eens moeten meewegen als ze om "papiertjes" vragen.
op 10 04 2009 at 11:46 schreef VerVanVrijheid:
De PABO was een lachertje, ik had nooit gedacht dat je met zo weinig inzet een HBO studie kon voltooien.
Het is daar zo dat je in een bepaalde mindset moet komen. Weet je eenmaal hoe de docenten redeneren en welke stokpaardjes ze berijden, dan haal je met veel wollige praatjes en 0 studie je papiertje. Scriptie (meer een uitgebreid werkstukje is dat voor de PABO student niet) heb ik in 20 uur geschreven, dat zegt wel wat.
Ik herinner met een taal- en rekentest op groep-8-niveau. Zeker 25% van de studenten haalde hem pas na 4 keer. En dat was in het derde jaar, dus zeg maar vlak voor je je eindstage begint. Wat hebben deze studenten de eerste twee jaar dan allemaal op het bord gekalkt tijdens hun stages?
Je mag nooit zeggen dat je gelooft in ouderwets lesgeven. Het overbrengen van kennis en bijbrengen van vaardigheden die er toe doen, daaraan hebben ze een broertje dood. Al vanaf het begin werden wij klaargestoomd om alle onderwijsvernieuwingen in de praktijk te gaan brengen. Down-syndroom, doof, gedragsprobleem, IQ van 75? Geen probleem, met ons nieuwe systeem kun je alles aan. Iedereen is gelijk, en oh oh, wat leren alle kinderen veel van elkaar. Het jongetje dat regelmatig de hele klas afbreekt wordt gecorrigeerd door het meisje dat zo geniaal hoofdrekent, het jongetje met de talenknobbel krijgt een lesje in sociaal gedraag door voor het meisje met Downsyndroom te zorgen. Dat dit desastreus is voor het niveau van de betere kinderen, dat is bijzaak. De middelmatigheid viert hoogtij. De PABO kun je samenvatten in 1 woord: BULLSHIT!
Met zo´n basis kan een universiteit natuurlijk ook niets. Vandaar het grote aantal ´wollige´ opleidingen. Er is geen vraag naar antropologen, wel naar artsen. Maar de overheid bepaalt hoeveel artsen er afstuderen, en minder is goedkoper. Dat er daarbij wachtlijsten ontstaan en slachtoffers vallen nemen ze op de koop toe. Alles liever dan een vrije markt, en vrij onderwijs. Alle problemen in de samenleving zijn altijd op 1 ding terug te voeren: De Incompetente Overheid.
Ik voorspel binnen 10 jaar een grote opleving van prive-basisscholen en prive-universiteiten, waar wel kennis wordt overgedragen.
op 10 04 2009 at 11:49 schreef hj:
EH: Is dat laatste nou bedoeld als een tegenvoorbeeld van mijn stelling dat mensen zich sorteren naar soort, meer dan naar interesse voor wat zich binnen de muren van de universiteit afspeelt?
Nee, het is bedoeld om te laten zien dat het probleem dat jij schetst (dat mensen hun ideale studie niet kiezen omdat ze de stad belangrijker vinden en vervolgens op een plaats terechtkomen waar die studie niet aangeboden wordt) in de praktijk nauwelijks voor zal komen.
‘altijd nog’ lijkt me hier een beetje misplaatst. Dat doet het voorkomen alsof je iets anders zegt dan wat ik zei, terwijl je het gewoon roerend met me eens bent.
Ik ben het ook wel met je eens dat het beter is om ‘de juiste’ studie te kiezen, maar niet dat dat ook in maatschappelijek context een probleem is. Terwijl dat laatste toch een beetje is waar deze discussie over gaat, dacht ik.
Ik kan verder alleen maar beamen wat herman hierboven zegt.
op 10 04 2009 at 13:00 schreef EH:
maar niet dat dat ook in maatschappelijek context een probleem is. Terwijl dat laatste toch een beetje is waar deze discussie over gaat, dacht ik.
Waar deze discussie overgaat ga ik niet voor anderen invullen. Maar ikzelf was vrij expliciet dacht ik, toen ik zij:
Het zal mij een worst wezen, doe vooral waar je zelf zin in hebt
Nee, het is bedoeld om te laten zien dat het probleem dat jij schetst (dat mensen hun ideale studie niet kiezen omdat ze de stad belangrijker vinden en vervolgens op een plaats terechtkomen waar die studie niet aangeboden wordt) in de praktijk nauwelijks voor zal komen.
Dat hypothetische kunnen we overslaan: geen meerderheid, maar een aanzienlijk deel van mijn kennissenkring heeft achteraf spijt dat ze zich niet kritischer hebben opgesteld ten aanzien van de inhoud van hun gekozen studie.
De overheid bestempelt het allemaal als gelijkwaardige 40-uur-per-week studies, en de overheid heeft altijd gelijk, dus dat moet in ieder geval goed zitten. Oh wacht…
RSS