Bij de dood van Lou Reed
Peter Breedveld
Foto: Mick Rock
In mijn laatste jaar Havo wilde ik The Day John Kennedy Died van Lou Reed op mijn Engelse literatuurlijst zetten. Er stonden andere mooie dingen op die lijst: The Complete Works of William Shakespeare, Joseph Heller, George Orwell, een gedicht van Delmore Schwartz. Ik had me tijdens Engels altijd een bevlogen leerling getoond. Literatuur vond ik het mooiste dat er was – op meisjes na.
Ik was getroffen door The Day John Kennedy Died omdat het gaat over een jongeman wiens illusies aan diggelen vallen door de moord op Kennedy. Weg is de hoop op een betere wereld, weg de hoop op rechtvaardigheid:
I dreamed I replaced ignorance, stupidity and hate
I dreamed the perfect union and a perfect law, undenied
And most of all I dreamed I forgot the day John Kennedy died
Delmore Schwartz
Idealen zijn mooi, maar vergeet nooit hoe Kennedy aan zijn einde kwam. Prachtige tekst. Maar het mocht niet van mijn leraar Engels. “Dan kun je net zo goed een tekst van Simon and Garfunkel op je lijst zetten”, sneerde hij. Ik dacht, waarom niet? Als je kunt uitleggen waarom die op je lijst hoort. Het dédain van die man.
Delmore Schwartz mocht wel, want dat was een échte dichter. Maar ik zou nooit van Delmore Schwartz hebben gehoord als ik Lou Reed niet had gekend. Lou Reed heeft me meer geleerd over poëzie dan al mijn Engelse leraren bij elkaar en zijn teksten leerden me meer over het leven dan Chaucer, Shakespeare en Milton. Nou ja, misschien niet Chaucer.
Lou Reed had ik leren kennen via David Bowie. Voor mij begint alles met Bowie. Vóór Bowie was mijn geestelijke leven woest en ledig, via Bowie kwam ik op George Orwell, Franz Kafka, de Duitse expressionisten, Berthold Brecht, Kurt Weill, Iggy Pop en Lou Reed. Via Lou Reed kwam ik bij Andy Warhol, bij Delmore Schwartz en door Schwartz ging er een wereld voor me open die mijn leraren altijd voor me verborgen hadden gehouden. Of waar ze, dat blijkt wel uit het gedrag van die Engelse leraar, zelf geen weet van hadden.
Heilige drie-eenheid
David Bowie, Lou Reed en Iggy Pop vormden in mijn puberteit mijn heilige drie-eenheid. Ze hebben me door mijn moeilijke adolescentie heengesleept. Lou Reed is een wat ingewikkelder verhaal, want zijn album Berlin maakte het me alleen maar moeilijker. Ik draaide dat ding een jaar lang dag in, dag uit. Puur om de pijn nóg intenser te laten zijn, mijn werkelijkheid nóg zwarter. Een verslaving was het. Maar waar het om ging: ik wist dat ik niet alleen was en vóór Bowie dacht ik dat ik helemaal alleen was.
Ik heb Lou Reed vaak zien optreden. Vaker nog dan Bowie. Eén keer met mijn beste vriend, de enige andere mens die ik kende die ook fan was. Reed voerde, in een intieme setting – de Prins Willem Alexanderzaal in het Haagse Congresgebouw – zijn hele album Magic & Loss op, over de dood van een vriend. Mijn vriend was net zijn vader verloren, we zaten op de voorste rij te luisteren en het was zo troostrijk, zo mooi, mijn vriend werd zo stil. Hij kwam er daarna steeds op terug, hoe belangrijk dat concert voor hem was geweest op dat moment in zijn leven.
Onbeschaamd kleinzielig
Ik heb Reed altijd de meest menselijke van mijn heilige drie-eenheid gevonden. Bowie is een soort ongenaakbare god, Iggy Pop een oncontroleerbare oerkracht, maar Reed is de man van de straat, een mens met littekens en gevoelens van wrok. Reactionair ook. Hij heeft Valerie Solanas nooit de aanslag op Andy Warhol vergeven. ‘I believe life’s serious enough for retribution‘, zingt hij op Songs for Drella, de ode aan Andy Warhol die hij opnam met John Cale:
I believe I would’ve pulled the switch on her myself
Reed durfde onbeschaamd kleinzielig te zijn. Op één van zijn optredens voerde hij het nummer My House op. In het origineel zingt hij: I really got a lucky life: my writing, my motorcycle and my wife, maar die laatste regel had hij vervangen met: ‘Got rid of the loudmouth wife‘. Dat is Reed ten voeten uit. Hij schijnt zelfs Bowie, die zijn album Transformer (met de evergreen Perfect Day) had geproduceerd, aan het huilen gekregen te hebben.
Nukkigheid
Reeds teksten zijn zeer politiek geladen. Over Jesse Jackson zong hij:
does that include the PLO ?
What about people right here right now
who fought for you not so long ago ?
The words that flow so freely
falling dancing from your lips
I hope that you don’t cheapen them
with a racist slip
Ik denk – de reden zal mijn trouwe lezertjes duidelijk zijn – vaak aan een citaat van het album New York: ‘Stick a fork in their ass and turn them over, they’re done.’
Hij dreef journalisten tot wanhoop met zijn nukkigheid. Iedereen klaagde daarover, maar meestal was zijn vijandigheid gewoon terecht. Reed heeft de zanger Anthony ontdekt, maar als hem daarnaar werd gevraagd, ging het altijd over Anthony’s verschijning en zijn seksualiteit. “Waarom vraag je me niet naar zijn kwaliteiten als zanger?” vroeg Reed geërgerd. Maar popjournalisten schrijven nooit over muziek, want daar weten ze geen reet vanaf. Tja, dan moet je niet klagen als je door iemand, die wél wat van muziek weet, op je nummer wordt gezet.
Aards en direct
Ik was de laatste jaren niet heel erg met Lou Reed bezig. Ik heb nooit naar Lulu geluisterd, zijn samenwerking met Metallica. Maar ik zet mijn iPod altijd op ‘shuffle‘ en het zijn opvallend vaak liedjes van Lou Reed die me alles uit mijn handen doen vallen om aandachtig te luisteren. Ik hou van zijn breekbare werk. Candy Says, The Vanishing Act, Think it Over, Ecstacy.
If I could walk away from me
Een bekentenis: van Bowies teksten snap ik meestal geen reet. Bowie werkt bij mij op een intuïtief niveau. Maar Reed raakt me altijd meteen vol in mijn hart. Hij is aards en direct en houdt het simpel. Bij Reed geen rozen en gekrookt riet of hongerige, onbeholpen beren maar simpele, breekbare, sterfelijke mensen:
Because when you ask for someone’s heart
You must know that you’re smart
Smart enough to care for it
In alle verheven poëzie die ik in mijn leven heb gelezen, ben ik nooit iets tegengekomen dat me meer deed dan de bovenstaande regels. Zo simpel, een beetje dommig bijna, want ‘smart‘ staat er alleen omdat dat rijmt op ‘heart‘. Maar het is zo gemeend, zo oprecht, en feitelijk is er niets méér over de liefde te zeggen dan wat daar staat.
Peter Breedveld, 28.10.2013 @ 11:29
24 Reacties
op 28 10 2013 at 13:09 schreef Bertje:
Prachtig!
Kom net terug van boodschapjes doen en wat voor muziek hoorde ik in de winkel: de muzak versie van perfect day.
Snif, Lou die de pakken melk, de worst, kaas en brood omlijst het kan verkeren.
op 28 10 2013 at 14:14 schreef Peripateet:
De poeziekritiek in de laatste alinea doet me denken aan die zeer fundamentele van Batavus Droogstoppel:
“Ik heb niets tegen verzen op zichzelf. Wil men de woorden in ’t gelid zetten, goed! Maar zeg niets wat niet waar is. `De lucht is guur, en ’t is vier uur.’ Dit laat ik gelden, als het werkelijk guur en vier uur is. Maar als ’t kwartier voor drieën kan ik, die mijn woorden niet in ’t gelid zet, zeggen: `de lucht is guur, en ’t is kwartier voor drieën.’
De verzenmaker is door de guurheid van de eerste regel aan een vol uur gebonden. Het moet voor hem juist een, twee uur, enz. wezen, of de lucht mag niet guur zijn. Zeven en negen is verboden door de maat. Daar gaat hij dan aan ’t knoeien! Of het weêr moet veranderd, of de tijd. Eén van beide is dan gelogen.”
Natuurlijk moet je ook ‘dumb’ genoeg zijn om te geloven dat je iemands hart blijvend kunt veroveren. Maar daar rijmt alleen ’thumb’ op, en dat is nou eenmaal niet bepaald een te veroveren lichaamsdeel. Tenzij er goeie poezie uitkomt.
op 28 10 2013 at 14:16 schreef Leo Schmit:
Mooie Ode Peter, ik begrijp je sentimenten. Het zal jou worst wezen, maar de Bowie, Reed Warhol euphoria was aan mij niet besteed. Misschien met uitzondering van Bowie’s Ziggie Stardust en ‘My little China Girl’, en natuurlijk ‘Take a walk on the wild side’ (and the coloured girls sing too-to-too- the whoop). Heh, is dat soms geen racime?. Wat propageerde Reed nu eigenlijk, behalve drugs miserie. Je zegt: ‘Hij heeft Valerie Solanas nooit de aanslag op Andy Warhol vergeven. Nou ik zeg, goed te weten dat tenminste een persoon een aanslag op Warhol heeft gepleegd. Ik ga verder niet op de achtergronden in en wens je veel fijn sentiment toe met je helden.
op 28 10 2013 at 15:09 schreef Rosa:
De EO radio maakte een aantal jaren geleden veelvuldig gebruik van dit nummer, ze wisten niet dat Lou Reed het over heroïne had……. :)
op 28 10 2013 at 16:03 schreef Leo Schmit:
De vraag is, was LR nou een promoter van Heroin of een dramatische storyteller over de uitwassen ervan. Ik denk beide, zonder Heroin had LR geen stories. Take a walk …
op 28 10 2013 at 16:14 schreef babs:
Leo. Ga anders even goed naar New York, Magic and loss of Songs for Drella luisteren. Een verhaal in elk lied. Het overlijden van beroemdheden doet me nooit iets. Nu wel en dat komt denk ik door de directe en menselijke teksten. Heeft niks met heroïne te maken.
op 28 10 2013 at 16:42 schreef Peripateet:
Leo, waarom moet je hier met alle geweld je moraalridderij naar binnen fietsen?
Strike, dear mistress, and cure his heart.
op 28 10 2013 at 17:19 schreef Leo Schmit:
Ik laat het verder over aan de LouReed adepten.
op 28 10 2013 at 17:23 schreef Leo Schmit:
Behalve dit dan: LR heeft een nuttige bijdrage aan het verval van de VS geleverd.
op 28 10 2013 at 18:39 schreef babs:
Leo,
Ik vind juist wel leuk dat je juist nu en hier kritiek op LR gaat geven. Ben het alleen totaal met je oneens. LR staat voor alles wat ik aan de VS bewonder. Vrij, direct, ongepolijst, hard en toch gevoelig. Met een beetje meer LR was het land misschien te redden geweest.
Of je kunt het zo zien: het land dat na het vermoorden van zijn president instort, mag blij zijn dat die instorting door iemand van het kaliber LR in beeld wordt gebracht.
op 28 10 2013 at 18:42 schreef Pyt van der Galiën:
@Leo
Lou Reed was voornamelijk een chroniquer. Junkie is hij nooit geweest, wel een zware drinker en een speedfreak. Hij schreef over hetgeen hij zag, al was hij niet uitsluitend een toeschouwer.
Bovendien doe je hem onrecht door uitsluitend naar de anti-sociale (bij gebrek aan een beter woord) kant van zijn werk te kijken. Al gedurende zijn periode met de VU schreef hij prachtige, tedere songs als “Pale Blue Eyes”. Het ging niet uitsluitend over heroïne en SM.
Leestip: Please Kill Me: The Uncensored Oral History of Punk. De roots van punk in de woorden van de direct betrokkenen zélf.
op 28 10 2013 at 18:58 schreef Olav:
Ik ben geen Reed-adept, maar Rock ’n Roll Animal is wel één van mijn favoriete platen. Komt ook omdat op die plaat een aantal geweldige muzikanten mee doet. Het swingt, zoals dat heet, helemaal de pan uit.
op 28 10 2013 at 21:55 schreef Sasha Berkman:
Ik kan iedereen het prachtige album Take No Prisoners aanraden. Dat album is vrij onbekent gebeleven. Een door Lou zelf samengestelde compilatie van life optredens, geproduceert voor de koptelefoon!
Dit is het prachtige pale blue eyes: http://www.youtube.com/watch?v=ykoYHHh2Dwg
op 29 10 2013 at 00:49 schreef MNb:
Vraag: het gaat, net als altijd bij Bob Dylan, alleen maar over de teksten.
Doet de muziek er dan niet toe?
Bij mij is het namelijk precies andersom. Teksten zijn voor mij irrelevant. Anders zou ik toch nooit van Russische opera’s kunnen houden?
op 29 10 2013 at 08:55 schreef babs:
Meestal interesseren de teksten me geen reet, maar bij Lou Reed voegen ze iets toe.
op 29 10 2013 at 09:52 schreef Rosa:
De teksten én zijn muziek waren groots! Lou, RIP.
op 30 10 2013 at 00:29 schreef Sasha Berkman:
ter afsluiting: http://www.youtube.com/watch?v=lQ2q-nsiFSw
op 30 10 2013 at 09:04 schreef Jeroen:
Heel herkenbaar wat je over Berlin schrijft, Peter. Zo werkte het ook voor mij. Songs for Drella vind ik het vermelden waard en had toevallig Reed’s vertolking van Poe’s “The Raven” aanstaan toen ik het nieuws hoorde.
Quoth the Raven: Nevermore zei Reed terwijl de nieuwslezer vertelde dat hij dood was.
op 30 10 2013 at 11:56 schreef Leo Schmit:
Sorry, hoor de teksten daar heb ik het al over gehad, mooi verslag van het verval van de VS door de chroniquer van de heroïne. De Muziek dan? Praatmuziek, niet beter en niet slechter dan Knopfler. En Dylan kon ook niet zingen. Allemaal verbaal gebrabbel op een deuntje.
Ik luister tegenwoordig naar Qawali, ik versta er (nog) niks van, maar wat een prachtige muziek.
op 30 10 2013 at 20:39 schreef Thomas E:
Leo Leo toch! “En Dylan kon ook niet zingen. Allemaal verbaal gebrabbel op een deuntje.”
OMG, vergelijk je het soms met Pat Boone, Jim Reeves, of John Denver of zo? Van die zoetsappige kwelers met koorknaapstembanden. Ben je dan helemaal niet gevoelig voor dat nasale, slepende, hynotiserende? Die navrante mondharmonica? De dichtregels die weggemompeld worden in een walm van wiet? Die paar akkoorden die zich blijven herhalen in eindeloze trance? Man, dan mis je wat…
op 31 10 2013 at 01:39 schreef Sasha Berkman:
ik heb toevallig Christina F weer gezien.
op 01 11 2013 at 08:39 schreef Lex:
@Shasha Berkman: Lou Reed was toch nooit een junkie zoals Christina F?
Ik ken bitter weinig van man’s oeuvre, maar ben wel geïnteresseerd geraakt. Ik ontdekte The band ook pas na Levon Helm’s dood, of beter nog, diens dood was de aanleiding voor mij om die band te onderzoeken. LR repertoire is wat groter, maar ik denk dat ik maar gewoon begin met The Velvet Underground.
op 01 11 2013 at 10:45 schreef Thomas E:
@Lex
David Bowie treedt erin op. Dus geen connecties net Lou Reed.
op 20 11 2013 at 17:58 schreef Erwin:
Tranen in mijn ogen toen ik vernam van LR overlijden. Floating in the mist..
http://www.youtube.com/watch?v=bS06hd9DtQ8
RSS