Home » Archief » Het backfire-effect


[01.08.2017]

Het backfire-effect

Jona Lendering


Scène uit: ‘Vivre Nu, à la recherche du paradis perdu’.

Anderhalf jaar geleden schreef Carlijne Vos een verhelderend stuk in De Volkskrant over asielzoekers, dat ze inleidde met de opmerking dat het tijd was ‘om fictie van feiten te onderscheiden’. Er was helemaal niets mis met haar betoog. Voor wie probeerde genuanceerd te denken over de problematiek, stond er veel lezenswaardigs in. Wie zich daarentegen vooral zorgen maakte en de nuance voorbij was, werd door het stuk vooral bevestigd in het idee dat die linkse journalisten van De Volkskrant desnoods gewoon logen om hun multiculti-ideaal op te dringen aan een Nederland dat met die gelukzoekers allang helemaal klaar was.

Die laatste reactie was dan een uiting van het backfire-effect. Het lijkt zo voorbeeldig wat Vos deed: het presenteren van de correcte feiten en het uitleggen van de wijze waarop die zijn vastgesteld, maar het werkt niet. Weliswaar is uitleg vaak een manier om een discussie naar een goed einde te brengen, maar dat is niet het geval wanneer de context al polemisch is. Dan worden zelfs de objectiefst-denkbare gegevens en de allerredelijkste methoden gewantrouwd.

Joodse samenzwering

Het backfire-effect is een klassieker uit de wetenschapsvoorlichting. Om wat voorbeelden te geven uit mijn eigen vak, de oudheidkunde:

  • Ik kan praten als Brugman dat de Perzische koning Cyrus de Grote geen uitzonderlijk humanitair beleid voerde, en ik kan daarna uitleggen hoe wetenschappers vaststellen hoe stereotiep ’s mans zelfpresentatie was, maar ik zal Iraanse nationalisten (die Cyrus beschouwen als verlicht despoot omdat de laatste sjah zijn antieke voorganger geleden zo typeerde) niet overtuigen en ze zullen uiteindelijk anti-Lendering-pagina’s online beginnen. Meer in het bijzonder ben ik, gegeven mijn Europese herkomst, een eurocentrist, zelfs als ik weergeef hoe wetenschappers Cyrus’ zelfpresentatie plaatsen in zijn oosterse context.
  • Ik kan uitleggen dat het oude Egypte en de Maghreb overwegend zijn bevolkt door nomadische herders die vanuit de Levant arriveerden, en ik kan toelichten hoe het relevante fysisch-antropologische, archeologische en DNA-onderzoek in elkaar steekt, maar ik zal de afrocentristen (die beweren dat de Egyptische beschaving uit “Zwart” Afrika kwam) niet overtuigen en uiteindelijk worden uitgemaakt voor racist. Meer in het bijzonder ben ik, gegeven mijn Hebreeuwse voornaam, lid van een joodse samenzwering.
  • Ik kan alle registers opentrekken om uit te leggen dat Jezus’ halachische opvattingen in het antieke jodendom passen als een hand in een handschoen, en ik kan dan uitleggen waarom de historisch-kritisch methode van de onderzoekers werkelijk de meest redelijke is, maar ik zal Jezusmythicisten (die denken dat Jezus niet heeft bestaan), niet overtuigen en zal uiteindelijk worden getypeerd als christelijke propagandist.

Deze kwesties spelen al jaren. De oudheidkunde wordt immers vanouds vergezeld door kwakhistorici en pseudowetenschappers, aan wie de laatste twintig jaar vrij spel is gegeven. De letterenfaculteiten hebben namelijk geen communicatiestrategie ontwikkeld die rekening hield met het internet, waarop betrouwbare informatie achter betaalmuren ligt en verouderde inzichten via digitaliseringsprojecten terugkeren (bad information drives out good).

Reële discriminatie

Er zijn inmiddels ook nieuwe vormen van scepsis. Een voorbeeld uit 2014 is de Nijmeegse aquaductenaffaire, waarin werd beweerd dat Nijmegen geen Romeins aquaduct heeft gehad, de gemeentelijke rekenkamer het verschil tussen de correspondentie- en coherentietheorie van de waarheid niet bleek te herkennen en de Radbouduniversiteit zichzelf ontsloeg van haar maatschappelijke taak. Daarom knalde de kwestie door naar het Landelijk Orgaan Wetenschappelijke Integriteit, die haar bij mijn weten nog in behandeling heeft.

Wat deze voorbeelden gemeen hebben met de discussie over de asielzoekers, is dat het presenteren van feiten onvoldoende is en dat het niet langer helpt uit te leggen hoe we weten dat dit de feiten zijn. Dat mensen wetenschappelijke informatie niet langer willen aannemen, komt door een niet altijd rationele maar wel steeds reële bezorgdheid: Iraanse nationalisten zijn nog altijd boos om de revolutie van ’79, afrocentrisme is een reactie op maar al te reële discriminatie, de herleving van het Jezusmythicisme komt voort uit angst voor religieus fundamentalisme en de aquaductenaffaire heeft een hoog NIMBY-gehalte.

Vergelijkbare irrationele maar reële angsten maken het eveneens onmogelijk een discussie over vluchtelingen te voeren. De kwade burger ziet dingen veranderen maar heeft geen invloed op ontwikkelingen die groter zijn dan het eigen land. Je hoeft echt geen racist te zijn om je daarover zorgen te maken en de discussie is door een veelvoud aan redenen – bestuurlijke arrogantie, evidente misstanden, het gedram van Wilders – behoorlijk polemisch geworden.

Jezusmythicisten

In polemische contexten heeft het geen zin rustig de feiten te benoemen. Je kunt honderd keer gelijk hebben, maar je zult het niet krijgen omdat mensen te bezorgd zijn om je nog gelijk te geven. Sterker nog, het enige wat je bereikt is dat wat anders onomstreden had kunnen zijn, wél omstreden raakt. De historisch-kritische methode uitleggen aan Jezusmythicisten, die weten dat je uitleg dient om een stelling over Jezus’ historiciteit aanvaard te krijgen, is niet zo zinvol want ze zullen na je uitleg ook de wetenschappelijke methode verdenken, wat anders niet zou zijn gebeurd. Sceptici zullen bovendien een etiket op je plakken dat hun de mogelijkheid biedt niet verder naar je te hoeven luisteren: je bent een eurocentrist, je bent een jood, je bent een christen.

Uitleg kan dus contraproductief zijn en daarom heet dat het “backfire-effect”. U mag het ook “olie op het vuur” noemen. Zoals gezegd is dit een klassieker uit de wetenschapsvoorlichting en omdat het allemaal welbekend is, zijn er vanzelfsprekend tegenstrategieën bedacht:

  • Vermijd openbare discussies waarin sceptici, in gezelschap van medestanders, hun ongelijk niet kunnen erkennen. (Ronald Plasterk kon Andries Knevel alleen overtuigen van de evolutieleer in een persoonlijk gesprek.)
  • Wacht tot de ergste emoties voorbij zijn. (Ik heb goede ervaringen met het beantwoorden van mail na een maand of drie, vier.)
  • Geef aan hoe de scepticus voordeel kan hebben van jouw visie.

Antivaxxers en klimaatontkenners

Dit werkt in de wetenschapsvoorlichting, maar voor vluchtelingenbeleid zal het natuurlijk niet meer zo makkelijk gaan. Daar is het in feite te laat voor rustige beschouwingen; we zijn er, om een zin uit de eerste alinea van dit stukje te herhalen, niet op tijd in geslaagd fictie en feiten te onderscheiden. De discussie zal uiteindelijk zonder argumenten worden beslist door óf bange en botte schreeuwers óf bestuurders die de zaak forceren en daarna nóg minder draagvlak hebben voor het openbaar bestuur.

Als de wetenschappelijke voorlichting faalt, bestaan dezelfde twee opties. Rumoerige en verontruste sceptici zullen sommige conclusies overschreeuwen en uit het maatschappelijk debat verdrijven. De Iraanse nationalisten die ik noemde, kregen hun “inzichten” in National Geographic en bereikten tienduizenden lezers toen kwakhistoricus Tom Holland ze ook nog eens propageerde. U mag hier ook denken aan de successen van antivaxxers en klimaatontkenners.

Het alternatief is wetenschappelijk powerplay en een mooi voorbeeld daarvan is de rechtszaak die het RIVM een paar jaar geleden aanspande tegen een criticus van de griepprik. Het RIVM verloor maar ook als het zou hebben gewonnen, was de wetenschap beschadigd, want dan had de criticus zich hebben kunnen presenteren als gemangeld door een arrogante wetenschap. De archeologen die in Delft (met een bepaald onwetenschappelijk argument overigens) naar de rechter stapten, waren al even kortzichtig.

Maatschappelijk draagvlak

Kortom, de tegenstrategieën zijn maar beperkt effectief. De enige wijze waarop de universiteiten hun wettelijke taak informatie over te dragen aan de samenleving kunnen uitvoeren, is als ze zich committeren aan een communicatiestrategie die het ontstaan van scepsis verhindert.

Noem het voor mijn part proactief. Zo’n strategie impliceert een wezenlijke aanpassing van het systeem, waarin de voorlichting niet langer een bijzaak is om d’r na het onderzoek nog effe bij te doen, maar andersom: het informeren van de samenleving wordt het doel van het onderzoek. De samenleving heeft niets aan gratuit geklaag over publicatiedruk en de kortzichtige analyses van op zich sympathieke clubs als Science in Transition. Wil de wetenschap maatschappelijk draagvlak hebben, moet er iets écht veranderen.

Ik vrees dat de huidige generatie wetenschappers deze draai niet zal kunnen maken en dat we afstevenen op een tijd van wetenschappelijke powerplay. Een technocratie. En ik vrees dat dit ook de toekomst is van het openbaar bestuur. Al jaren klinkt het mantra dat de politiek zich eens écht moet verdiepen in de problemen van de burger maar het feit dat die roep eindeloos wordt herhaald, illustreert hoe weinig vooruitgang er is. Ik zal de eerste zijn om te erkennen dat “de” burger geen nobele wilde is met de zuiverste bedoelingen, maar dat is geen excuus om hem ongewild beleid door de strot te duwen.

Wetenschappelijke methoden

[Geschiedenis is geen amusement, leuk voor een vrijblijvend stukje in een tijdschrift of een item op TV. Het is een wetenschap. In de reeks “Methode op Maandag” (MoM) leg ik uit wat de oudheidkundige wetenschappen, en de historische wetenschappen in het algemeen, maakt tot wetenschappen. Een overzicht van deze en vergelijkbare stukjes is hier.

Jona Lendering is oudheidkundige, schrijft goede geschiedenisboeken (maar echt), heeft zijn eigen onderwijsinstituut en blogt dagelijks.

Jona Lendering, 01.08.2017 @ 09:11

[Home]
 

9 Reacties

op 01 08 2017 at 09:46 schreef Fred:

Geen inhoudelijk commentaar, maar ik lees je stukken altijd met veel plezier Jonathan. Hoop dat je nog even voor FN blijft schrijven.

op 01 08 2017 at 10:04 schreef Murat:

Geen ‘zwarte Egyptenaren’, Ana.
Wat ik zei dus.

Nu u weer.

op 01 08 2017 at 11:40 schreef Martijn:

İk denk dat de factor identiteit ook van belang is, dat is ook waar politici hun verhaal mee maken. Mensen kiezen hun waarheid niet meer op klasse, maar op identiteit. En de geschiedenis moet gevormd worden naar die keuze. Identity politics was even nodig maar nu zitten we weer met een (ander) soort verzuiling.

op 01 08 2017 at 12:24 schreef Chakir:

En zo komen we uit bij wat één vd de belangrijkste kerntaken is van de overheid: ONDERWIJS. Als je in het onderwijs bij de allerjongsten -al is het maar een klein beetje- faalt, dan kun je tegen strategieën bedenken wat je wilt, het is vechten tegen de bierkaai. Goed geschiedenis onderwijs incl goede boeken verplicht t/m 16 jaar en je plukt over twintig jaar de vruchten. Wat ook zou helpen: politici die bewust schadelijke leugens verspreiden hun ballen eraf draaien, maar ja, dat mag gelukkig niet in een rechtsstaat.

op 01 08 2017 at 13:24 schreef Martijn:

Ik denk het niet, Chakir. Mensen die prima onderwezen zijn kiezen hun waarheid. En niet eens allemaal uit kwade wil, dat riekt ook naar een soort complottheorie, mensen geloven echt oprecht dat hun identiteit in gevaar is. Iets wat zij denken dat hun identieit is iig. “Gezond”, “atheist”, “moslim”, “woke”, “Nederlander”, etc.

Mensen denken vaak dat geloof een keuze is, terwijl “Nederlander” aangeboren is, of een seksuele voorkeur vindt de één een keuze, de ander juist aangeboren, maar dat maakt voor de beleving van het individu niet uit. Die identiteit is heel reëel.

De manier waarop mensen die allemaal minstens basisonderwijs hebben genoten, maar vaak ook veel meer, voor onzin kiezen toont juist aan dat die “volksverheffing” dus niet automatisch tot progressie leidt.

Ik verbaas me de laatste jaren over het feit dat we gewoon weer teruggaan, ik ben opgevoed (in de jaren 80 en 90) met het idee dat allerlei dingen, van mazelen tot racisme, tot op zekere hoogte zouden ontstijgen. Niet dus.

op 01 08 2017 at 14:20 schreef Thomas E:

Tja, de onderbuik laat zich moeilijk verslaan door de hersenpan. Don’t spoil a good story with facts, zeggen de Engelsen. Zelfs toen het DNA van de ‘dode wolf’ aantoonde dat het om een gewone hond ging bleven nog velen zich aan de romantische mythe vastklampen.

op 01 08 2017 at 16:18 schreef cRR Kampen:

Logica is giftig, feiten zijn taboe, prestatie is strafbaar, kennis is arrogantie.

Zo zit dat met de Aap met Atoombom. Aap, vooral.

op 01 08 2017 at 21:49 schreef Chakir:

Martijn, ik vrees dat je gelijk hebt, er zullen altijd mensen zijn die hun eigen waarheid kiezen. Ik gruwel vd de hoogopgeleiden die hun kinderen niet inenten. Goed onderwijs voorkomt in ieder geval massale absurditeit in de samenleving.

op 15 08 2017 at 12:30 schreef lezer:

Jonathan neem vooral je vak niet te serieus.
Want ook het geschiedenisspel zoals alle wetenschapspelen is alleen ter lering en vermaak.
Want Anatole France zei ooit eens:
geschiedenisboeken waar geen leugens in staan zijn saai.
En Peter Breedveld heb ik ook eens horen zeggen:
de overwinnaars hebben altijd gelijk.
En zo bepalen/bepaalden die overwinnaars de geschiedenis.

Een wetenschapper zoekt bewijzen. Maar als die er niet zijn bestaat het voor hun niet. Beschavingen(culturen) laten altijd sporen na dus daar heeft een wetenschapper wat aan. Maar als je als volk geen sporen achterlaat zoals de oorspronkelijke natuurvolkeren(inheemsen, primitieven) dat doen zit die hoofdwerker met zijn handen in het haar. Want de natuur ruimt altijd zijn eigen rommel zelf op. En dan verzint die wetenschapper missing links. En zegt gun mij de tijd ik moet dat nog bewijzen, ik ben goed bezig.
Zo zoekt de evolutietheoreticus de link tussen de aap en mens. Maar als die dat gevonden heeft zegt dat nog helemaal niets. Want tussen alle soorten van plant tot dier onderling zitten allemaal missing links.
Maar om dat in kaart te zetten hoor je geen wetenschapper over. Hoe kan dat? De grootste missing link is hoe kan een plant een dier worden?
Trouwens Darwin behoorde tot de elite. Zijn theorie kwam goed uit voor die elite om de macht van de ene mens over de andere mens te bevestigen.
Ach je mag iedereen uitroeien zonder enige geweten want dat doet de natuur ook. Je weet wel door natuurlijke selectie blijft toch de sterkste over.Lekker puh Darwin, als je nu in onze tijd leefde zou je toch kapot geschrokken zijn. Waar komen opeens al die ziekten en zieken toch vandaan? Zelfs de sterkste wordt zomaar door kanker of alzheimer geveld hoe is dat nu te verklaren met jouw theorie?
Aanpassen aan de natuur is toch heel wat anders dan aanpassen aan je cultuur. En verwar cultuur vooral niet met natuur want zo ga je juist de mist in.
En stuur je toekomstige generaties op een dwaalspoor.
Een primitieve heeft die Darwin helemaal niet nodig zo leeft de aboriginal al 65.000 jaar biologisch en duurzaam.
En wij met onze beschaving van amper 2000 jaar schijnen het met Darwin het beter te weten.
Waar is het bij ons zo enorm misgegaan?
Ik ben bang dat de wetenschap daar niet jou bij kan helpen.

Nieuwe reactie
Naam:
E-mail:
Homepage:
  Afbeelding invoegen
 

 


Home

Archief

 

STEUN FRONTAAL NAAKT MET EEN TIKKIE!

 

 

OF VIA PATREON!

 

 

Let op: Toelating van reacties en publicatie van opiniestukken van anderen dan de hoofdredacteur zelf betekent geenszins dat hij het met de inhoud ervan eens is.

 

pbgif (88k image)
 

MEEST GELEZEN IN 2024

O Richard K., martelaar van de Afgehaakten

O Liever Wilders dan Yesilgöz

O Hoe Albert Heijn constant probeert ons te bestelen

O Kankerhomo

O Harde Por

O Zijn onze universiteiten antisemitische Hamasbolwerken?

O De meest gelezen stukken van 2023

O Willem Kraan zou met Scharwachter en Dibi hebben meegeprotesteerd

O Neem PVV-stemmers serieus!

O De verpletterende charme van de supertolerante Gidi Markuszower

 

MEEST GELEZEN EVER

O Caroline van der Plas, dwangmatige leugenmachine

O Caroline van der Plas is de Nederlandse Donald Trump

O YouPorn

O Iedereen haat Sander Schimmelpenninck omdat hij écht onafhankelijk is

O Wierd Duk de pro-Russische complotdenker

O Domme Lul

O Frans Timmermans kan het einde van de domrechtse ijstijd zijn

O Wierd Duk en Jan Dijkgraaf, hoeders van het fatsoen

O De koning van het uittrekken van de damesslip

O Haatoma

 

pbgif (88k image)
 

CONTACT
Stuur uw loftuitingen en steunbetuigingen naar Frontaal Naakt.

 

NIEUWSBRIEF
Ontvang gratis de Frontaal Naakt nieuwsbrief.

 

pbgif (88k image)
 

BLURBS
“How does it feel to be famous, Peter?” (David Bowie)

“Tegenover de enorme hoeveelheid onnozelaars in de Nederlandse journalistiek, die zelfs overduidelijke schertsfiguren als Sywert, Baudet en Duk pas ver in blessuretijd op waarde wisten te schatten, staat een klein groepje van ondergewaardeerde woestijnroepers. Met Peter op 1.” (Sander Schimmelpenninck)

“Frontaal Naakt dient een publiek belang” (mr. P.L.C.M. Ficq, politierechter)

“Peter schrijft hartstochtelijk, natuurlijk beargumenteerd, maar zijn stijl volgt het ritme van zijn hart.” (Hafid Bouazza).

“Ik vind dat je beter schrijft dan Hitler” (Ionica Smeets)

“Peter is soms een beetje intens en zo maar hij kan wél echt goed schrijven.” (Özcan Akyol)

“Jij levert toch wel het bewijs dat prachtige columns ook op weblogs (en niet alleen in de oude media) verschijnen.” (Femke Halsema)

“Literaire Spartacus” (André Holterman)

“Wie verlost me van die vieze vuile tiefuslul?” (Lodewijk Asscher cs)

“Pijnlijk treffend” (Sylvana Simons)

네덜란드 매체 프론탈 나크트(Frontaal Naakt)에 따르면, 네덜란드 라 (MT News)

“Echt intelligente mensen zoals Peter Breedveld.” (Candy Dulfer)

“De Kanye West van de Nederlandse journalistiek.” (Aicha Qandisha)

“Vieze gore domme shit” (Tofik Dibi)

“Ik denk dat de geschiedenis zal uitmaken dat Peter Breedveld de Multatuli van deze tijd is.” (Esther Gasseling)

“Nu weet ik het zeker. Jij bent de antichrist.” (Sylvia Witteman)

“Ik ben dol op Peter. Peter moet blijven.” (Sheila Sitalsing)

“Ik vind hem vaak te heftig” (Hans Laroes)

“Schrijver bij wie iedereen verbleekt, weergaloos, dodelijk eerlijk. Om in je broek te piesen, zo grappig. Perfecte billen.” (Hassnae Bouazza)

“Scherpe confrontatie, zelfs als die soms over grenzen van smaak heen gaat, is een essentieel onderdeel van een gezonde democratie.” (Lousewies van der Laan)

“Ik moet enorm lachen om alles wat Peter Breedveld roept.” (Naeeda Aurangzeb)

“We kunnen niet zonder jouw geluid in dit land” (Petra Stienen)

“De scherpste online columnist van Nederland” (Francisco van Jole)

“Elk woord van jou is gemeen, dat hoort bij de provocateur en de polemist, nietsontziendheid is een vak” (Nausicaa Marbe)

“Als Peter Breedveld zich kwaad maakt, dan wordt het internet weer een stukje mooier. Wat kan die gast schrijven.” (Hollandse Hufters)

“De kritische en vlijmscherpe blogger Peter Breedveld” (Joop.nl)

“Frontaal Naakt, waar het verzet tegen moslimhaat bijna altijd in libertijnse vorm wordt gegoten.” (Hans Beerekamp – NRC Handelsblad)

“De grootste lul van Nederland” (GeenStijl)

“Verder vermaak ik mij prima bij Peter Breedveld. Een groot schrijver.” (Bert Brussen)

“Landverrader” (Ehsan Jami)

“You are an icon!” (Dunya Henya)

“De mooie stukken van Peter Breedveld, die op Frontaal Naakt tegen de maatschappelijke stroom in zwemt.” (Sargasso)

‘De website Frontaal Naakt is een toonbeeld van smaak en intellect.’ (Elsevier weekblad)

“Frontaal Gestoord ben je!” (Frits ‘bonnetje’ Huffnagel)

“Jouw blogs maken hongerig Peter. Leeshonger, eethonger, sekshonger, geweldhonger, ik heb het allemaal gekregen na het lezen van Frontaal Naakt.” (Joyce Brekelmans)

‘Fucking goed geschreven en met de vinger op de zere plek van het multicultidebat.’ (jury Dutch Bloggies 2009)

Frontaal Naakt is een buitengewoon intelligent en kunstig geschreven, even confronterend als origineel weblog waar ook de reacties en discussies er vaak toe doen.’ (jury Dutch Bloggies 2008)

‘Intellectuele stukken die mooi zijn geschreven; confronterend, fel en scherp.’ (Revu)

‘Extreem-rechtse website’ (NRC Handelsblad)

‘De meeste Nederlanders zijn van buitengewoon beschaafde huize, uitzonderingen als Peter Breedveld daargelaten.’ (Anil Ramdas)

‘Peter Breedveld verrast!’ (Nederlandse Moslim Omroep)

‘Breedveld is voor de duvel nog niet bang’ (Jeroen Mirck)

‘Nog een geluk dat er iemand bestaat als Peter Breedveld.’ (Max J. Molovich)

‘Godskolere, ik heb me toch over je gedróómd! Schandalig gewoon.’ (Laurence Blik)

 

pbgif (88k image)
 

 

(Advertentie)
 

 

pbgif (88k image)
 

LINKS

 

 

RSS RSS