Dertienhonderdzevenenveertig
Jan van Aken
De grote bruine rat rende niet weg voor mijn woeste armgebaren en kreten, en ook pogingen om hem met een stok weg te jagen, mislukten; hij hobbelde tien centimeter voort en zat weer stil. Plotseling had de vrolijke chaos van de universiteitscamping van Thessaloniki zijn charme verloren. Een jonge Griekse man kwam aanlopen en vulde een waterfles aan het kraantje. Ik vestigde zijn aandacht op de rat.
“You’re right, it’s definitely a rat,” zei de man, zich over het beest buigend, “rattus norvegicus, I’d say.” Hij knikte vriendelijk en vertrok weer naar zijn tent. Mijn zoontje stond van een afstandje te kijken. Ik gebaarde mijn vrouw om hem mee te nemen, want ik zag geen andere mogelijkheid dan het beest te doden. Je wilt niet dat je kind een rattenbeet oploopt. En stervende ratten wekken bij veel mensen oeroude herinneringen op.
De tweede steen was raak; de rat siste luid, kroop twee centimeter en draaide zich toen met een korte siddering op zijn rug. Ik ging op zoek naar Tassos, de oude man die matrassen verhuurde en het meest in de buurt kwam van een beheerder. Hij zat onder zijn bladerdakje te praten met een paar vrouwen. Drie kinderen in een hangmat vochten om het touwtje waarmee je het ding kon laten schommelen.
Tassos noch de vrouwen begrepen mijn boodschap. Ik kende het Nieuw-Griekse woord voor rat niet, maar een bebrild jongetje van een jaar of twaalf verkIaarde zich bereid ons gesprek te vertalen. De helft van alle kinderen hier waren telgen van professoren.
Maak je geen zorgen,” zei de oude, “Die muizen doen niks.”
“No mouse,” zei ik. “This is rat.” Met mijn handen gaf ik het formaatverschil aan. Ratten deden ook niks. “In Greece, rats no problem. We’re used to them,” vertaalde de jongen.
Aan toeristen waren ze duidelijk niet gewend. Ik vertelde dat ik de rat had gedood en dat hij moest worden opgeruimd. Ik wilde hem niet in een vuilnisbak gooien, die werden soms dagen niet geleegd. De oude mopperde dat er geen probleem zou zijn geweest als ik die rat niet had gedood. Wie doet nou zoiets? Ook de vrouwen keken mij hoofdschuddend aan, ik was de domme buitenlander. De kinderen gleden uit de hangmat en verdwenen geruisloos in de richting van het fonteintje. Tijd voor zwaar geschut.
“Dertienhonderdzevenenveertig,” zei ik. De jongen keek me dom aan.
“Vertaal!”
Hij haalde zijn schouders op en vertaalde. Ik ging verder: “In dat jaar komt de pest in dit deel van de wereld. In tien jaar tijd valt een derde van de Europese bevolking ten prooi aan de Zwarte Dood. Het begon bij de ratten in Centraal-Azië, en werd op de mens overgebracht door vlooien.”
De jongen wist niet hoe hij plague moest vertalen, maar de oude had het begrepen. “Panoukla,” zei hij en de vrouwen knikten. “Maar,” vervolgde hij, “die hebben wij hier nooit gehad.”
“En de pest van Thucidides dan?” vroeg een vrouw.
“Dat was de eerste epidemie,” verklaarde Tassos vastberaden, ” en die was achttienhonderd jaar eerder, Eleni. De grote pest is hier nooit geweest.”
“Die eerste epidemie was waarschijnlijk geen pest, maar een ebolavariant,” zei een andere vrouw, “een paar jaar geleden is in Athene een massagraf gevonden met honderden slachtoffers van het Thucidides-syndroom.”
Tassos knikte. “Dat was toch dat graf dat moest verdwijnen voor die parkeergarage?”
“Ja … die vervolgens nooit werd gebouwd,” zei Eleni. Het gesprek nam een verkeerde wending. Hoe kon ik ook wedijveren met drieduizend jaar agorazein? (wat heel mooi klinkt maar in het Nieuw-Grieks eigenlijk zoiets betekent als boodschappen doen’)
Ik had nog een pijl op mijn boog. “Er was nog een derde epidemie,” vertelde ik. “Hij begon in India in de late negentiende eeuw en bereikte in 1899 via Hong Kong San Francisco.”
“En wanneer was die uitgewoed?” vroeg Tassos.
“De tweede epidemie duurde tot in de zeventiende eeuw, de laatste grote haard was Londen,” zei ik. “Het kan eeuwenlang rondgaan, soms lijkt er tientallen jaren niks te gebeuren. De ziekte sluimert. Dan vallen er op een dag plotseling vijf, zes doden, op duizend kilometer of meer van het laatst bekende geval, zoals een paar jaar geleden in Oeganda gebeurde Die derde wereldepidemie, die is nog steeds gaande.”
Opeens kregen de vrouwen haast. Twee van hen liepen naar het fonteintje en riepen de namen van hun kinderen. “Vassili! Saki! Ga daar weg!”
“Wanneer ga je wat aan die rat doen, Tassos?” vroeg Eleni boos.
“Jij zult het nog ver brengen,” zei ik tegen mijn vertaler, die nu helemaal buiten adem was.
“Ik was vorig jaar in Londen, daar zag ik ze ook, in het park,” zei de jongen. “Alleen zaten ze in de bomen, en ze hadden haar op hun staarten.”
“Dat waren geen ratten, maar eekhoorns.”
Was hier dan echt geen pestepidemie geweest? Ik dacht aan de massagraven, de hoog opgetaste lijkenkarren, de flagellanten en pogroms en aan de chirurgijns met leren vogelmaskers vol beschermende kruiden. En ik verbaasde mij over deze lokale afsplitsing van het collectieve onderbewuste, waarin een rat niets anders is dan een kaal eekhoorntje.
Jan van Aken is al eens de Nederlandse Umberto Eco genoemd. Zijn tweede roman, De valse dageraad, werd genomineerd voor de Seghers Literatuurprijs. Onlangs verscheen zijn nieuwe boek.
Algemeen, 03.03.2008 @ 14:35
45 Reacties
op 03 03 2008 at 14:44 schreef Wampie:
Ik heb alleen nog maar juichende recensies gelezen. Gefeliciteerd, Jan!
op 03 03 2008 at 15:32 schreef JvA:
Dank je Wampie!
op 03 03 2008 at 16:56 schreef Tjerk:
Mooi, die beweging van het persoonlijke naar het weidse perspectief.
Doet me denken aan Mak, maar dan zonder het prekerige element.
op 03 03 2008 at 17:23 schreef Hosseyn:
Ach wat een mooie foto. Ik krijg er tranen van in mijn ogen.
op 03 03 2008 at 17:25 schreef filantroop:
Een verfrissende verteltrant over het wel en wee van een bruine rat. Voor het beest te hopen dat het inderdaad de rattus norvegicus betrof, want anders zou het beest voor niets het hiervoormaals verlaten hebben. Anders met de schuifmaat de tandjes even gemeten, alvorens te liquideren, maar ja, dat is ook nogal bewerkelijk, en die beesten schuwen de tandarts.
Ik heb trouwens huishoudelijke hulp van een huismuis, die mijn passie voor banket deelt, en achter het gekruimelte aangaat.
Ik heb hem al naar buiten verwezen, waar een bevriende bosuil een onderhoud met hem wenst. Maar hij zit er liever warmpjes bij.
op 03 03 2008 at 18:09 schreef Jokkebork:
Grieken zijn waarschijnlijk van nature immuun voor de pest. Vanwege hun ethniciteit, want zij zijn gemengd met aziatische volkeren.
op 03 03 2008 at 18:23 schreef Hosseyn:
Mag ik de heer Van Aken er even op wijzen dat de pest van 1347 niet is veroorzaakt door rattus norvegicus, de bruine rat, maar door rattus rattus, de zwarte, die na eeuwen te zijn weggeweest, thans weer in opmars is.
Jokkebork: de pest begon als ik het goed heb in Centraal Azië – en dan was er nog de pest van Justinianus die in de zesde eeuw naar schatting wereldwijd honderd miljoen doden eiste, óók onder de Grieken in Constantinopel.
op 03 03 2008 at 18:27 schreef Hosseyn:
Die laatste pest, die in twee grote golven kwam, maakte het de Islamitische veroveraars wel erg gemakkelijk. Ergens gedurende die periode moet de Europese bevolking ongeveer zijn gehalveerd. Volgens mij is dat een factor die altijd is onderschat in discussies over de ineenstorting van de klassieke beschaving.
op 03 03 2008 at 22:24 schreef N. Molrat:
En die Islamitische veroveraars hebben bij mijn weten nog steeds de joden niet bedankt voor het verspreiden van de pest in Europa.
op 03 03 2008 at 22:47 schreef Hosseyn:
Naakte, in de laatste posting bedoel ik nog altijd de pest van Justinianus, dus die van zeven eeuwen eerder. ‘Laatste’ slaat daar op de eerdere posting die daar ook over ging.
op 03 03 2008 at 23:38 schreef N. Molrat:
Sorry Hosseyn, dat laatste vat ik niet meer na een wijntje teveel. Ik kwam net nog wel een rattenberichtje tegen in een lokale krant:
Agressieve bruine rat valt hond aan in Huissen
Agressief knaagdier bijt bulldog in hals en achterpoot.
HUISSEN Een agressieve rat heeft zaterdagavond rond half elf in het centrum van Huissen een Franse bulldog aangevallen. De rat beet het dier in hals en achterpoot. De hond maakt het goed.
Mijn vriend was onze hond, Donna, aan het uitlaten in de Langestraat, vertelt de Huissense Eveline Stout. Ter hoogte van pizzeria Bella Napoli zat een grote bruine rat. Het beest was wel zo groot als een kat. Donna ging er op af, nieuwsgierig als ze is. Meestal loopt zon beest dan weg, maar deze sprong op en beet Donna in de hals.
De hond kon de rat afschudden, maar het beest viel meteen weer aan. Nu beet het Donna in de achterpoot. Mijn vriend wilde de rat een schop geven, maar dat lukte niet.
Uiteindelijk wist Donna de rat kwijt te raken. Die rende weg.
De dierenarts hechtte de wonden van het dier en gaf haar een injectie met antibiotica. Ze maakt het verder goed, zegt Stout.
Volgens de Huissense zitten er vaker ratten in het centrum van het stadje. Vooral achter de huizen bij de dijk. In de Langestraat had ik er nog nooit eentje gezien. En zeker niet zon grote en agressieve. Ik wil de andere hondenbezitters dan ook waarschuwen. En ik ga toch ook maar even de gemeente bellen.
Een grote bruine rat heeft zaterdagavond in het centrum van Huissen de Franse bulldog van Eveline Stout aangevallen. De hond werd twee keer gebeten
(Bron, dagblad De Gelderlander)
op 04 03 2008 at 08:42 schreef JvA:
Hosseyn, je hebt gelijk. Ik schaam mij diep. Het was R.rattus.
op 04 03 2008 at 09:12 schreef Frank de Beer:
Wat die foto betreft, is dat een zwarte rat die ze in haar schoot koestert?
op 04 03 2008 at 09:16 schreef Hosseyn:
Het verschil tussen een rat en een muis is tot daar aan toe, maar tussen een zwart poesje en een rat… O droevige generatie die niet anders kent dan de ontboste venusheuvel.
op 04 03 2008 at 09:25 schreef Frank de Beer:
En de Dimetrodon op het kussen, die symboliseert duidelijk de man, verworden tot een prehistorisch beest bij het aanschouwen van zulk een lekkernij.
op 04 03 2008 at 10:53 schreef Hosseyn:
Frank: die karteling van de rugkam, die getande muil, is dit niet eerder de allesverslindende onverzadigbare vagina dentata die loert op de argeloze voorbijganger?
op 04 03 2008 at 12:00 schreef Max J. Molovich:
Ook vertaald vind ik 3000 jaar boodschappen doen een mooi beeld dat alles in het juiste perspectief zet. Prachtig hoe de hele wereldgeschiedenis erbij gesleept moet worden om een stel Grieken ervan te overtuigen dat een stervende rat niet iets is om lichtzinnig over te doen. Weer eens wat anders dan het weer te moeten bespreken bij de groenteboer.
op 04 03 2008 at 13:09 schreef Frank de Beer:
Hosseyn, is dat niet hetzelfde dan, zien wij in de vagina, als we hem van dichtbij bekijken niet een weerspiegeling van onszelf? Ook ik laat soms mijn sik staan.
op 04 03 2008 at 14:03 schreef Hosseyn:
Vooropgesteld dat het natuurlijk een ‘behaarde’ is.
Er was eens een meisje uit Naarden
Die had er zo’n grote behaarde
zij kwam’r slechts klaar
met een Duitse Huzaar
en die had het geleerd op de paarden
op 04 03 2008 at 15:34 schreef Frank de Beer:
Och, ik scheer me ook wel eens, dus een geplukt duifje zal me niet voor een raadsel zetten.
Is er voor een Muselman trouwens geen betere versvorm te verzinnen dan een limmerick? het is net alsof je een Surinamer erwtensoep ziet eten.
op 04 03 2008 at 18:03 schreef Hosseyn:
Surinamers zijn anders gek op erwtensoep en op bruine bonen. Een echte muzelman laat zijn baard altijd lang groeien want hij is als de dood dat hij, vis à vis met een vagijn, zijns spiegelbeeldig gelijke tegenkomt.
op 05 03 2008 at 07:57 schreef Peter:
O, gaat dit over ratten? Ik dacht dat ik een soort allegorie zat te lezen over de onverschilligheid ten aanzien van het naderende Groene Gevaar. Waarin Jan van Aken zeg maar Wilders speelt en die campingbaas staat voor de Linkse Kerk.
op 05 03 2008 at 08:16 schreef Hosseyn:
@Peter – Dan heb jij zeker nog nooit dat stuk van die Van Aken gelezen over zijn fascinatie voor Gudrun Enslinn… Die hogepriesteres van de Linkse Kerk beheerst naar ’t schijnt nog altijd zijn dromen.
op 05 03 2008 at 10:40 schreef Frank de Beer:
Mijn God, bleken er verborgen boodschappen in dit stuk van Van Aken?? Ik dacht dat het om niet meer ging dan de cultuurverschillen tussen Grieken en Nederlanders.
Grieken liggen blijkbaar liever in een hangmat te genieten van olijven, Retsina en het leven, terwijl de Nederlander zich zelfs tijdens zijn vakantie druk maakt over de manier waarop hij denkt te moeten leven. het klinkt mij als de dwangmatigheid van een Calvinist!
Maar goed, de pest is er geweest, en heeft ervoor gezorgd dat er nu maar 16 miljoen Nederlanders zijn, in plaats van 50 miljoen.
Uiteindelijk zullen er geen oorspronkelijke Nederlanders meer zijn, aangezien de bevolkingsaanwas alleen maar door immigratie gevoed wordt. Maar zeg nu zelf, wat is een oorspronkelijke Nederlander?
Sprekend is het daarom ook dat er Hosseyn’s zijn die intellectueler klinken dan van ze verwacht mag worden.
op 05 03 2008 at 11:18 schreef N. Molrat:
Hoezo Frank? Waarom zou een schaamhaarfetisjist volgens jou dan geen intellectueel kunnen zijn?
op 05 03 2008 at 11:26 schreef Peter:
Uiteindelijk zullen er geen oorspronkelijke Nederlanders meer zijn, aangezien de bevolkingsaanwas alleen maar door immigratie gevoed wordt.
Ik heb vier kinderen. De meeste autochtonen uit mijn kring (upper middle class) hebben drie kinderen. Allochtonen krijgen steeds minder kinderen. Dus wat lul je nou, De Beer?
Hosseyn is eerder een schaamhaarfundamentalist dan een schaamhaarfetisjist. Hafid ook.
op 05 03 2008 at 11:40 schreef N. Molrat:
Erg tolerant van je dat je desondanks met ze om gaat Peter.
op 05 03 2008 at 11:46 schreef Peter:
Ik ben de tolerantste man van Nederland.
De eerlijkste ook.
op 05 03 2008 at 12:09 schreef N. Molrat:
Jammer dat God niet bestaat…niemand die ziet hoe ik me beheers om niet te schrijven …..
op 05 03 2008 at 12:12 schreef Hosseyn:
Naakte: als jij jouw visie op schaamhaar wilt geven, moet je het doen hoor! Maar het eerste deel van je naam doet me al vrezen… Of wilde je het daar niet over hebben?
op 05 03 2008 at 12:16 schreef Peter:
Laat je gaan, Molrat!
op 05 03 2008 at 12:34 schreef Hosseyn:
Ik hoorde een paar jaar geleden van een journalist dat de gemeente Amsterdam de beheerder van het Vondelpark een spreekverbod had gegeven naar aanleiding van journalistenvragen over de papegaaienpopulatie in het park, die de inheemse vogels hebben verdrongen. Dat had het volk immers kunnen opvatten als een metafoor voor de multiculturele samenleving.
Is dat nu niet prachtig in zijn absurditeit?
op 05 03 2008 at 12:38 schreef Peter:
Ik geloof het niet. Dit kan niet waar zijn, Hos.
op 05 03 2008 at 12:46 schreef Hosseyn:
Eppure è vero. Het is zeker vijf jaar geleden dat hij me dit vertelde en ik weet niet van wanneer het was. Maar de mussen in het park zijn pas tien jaar weg volgens mij. Ik schat dat het rond 2000 is geweest. Ik zou je wat meer info kunnen geven, maar niet op een publiek forum.
op 05 03 2008 at 12:50 schreef Peter:
Nou, je hebt mijn mailadres. Ben benieuwd.
op 05 03 2008 at 14:34 schreef N. Molrat:
Hosseyn, schaamhaar staat ergens onderaan op mijn lijstje van interesses en passies.
Ik vind het wel tijd voor een ander woord, zonder schaamte. Misschien kan Hafid een voorstel doen, of jij.
Geenstijl verrijkt onze taal zo nu en dan met nieuwe woorden zoals we dat vroeger hadden met van Kooten en de Bie. Het wordt tijd dat Frontaal Naakt een keer een passende bijdrage levert vind ik.
Die nick daar heb ik inmiddels spijt van. Ik ben bovenmatig gecharmeerd van het knaagdiertje dat naakte molrat heet. Als ik dat arme dier in tik bij google, stuit ik op mijn eigen gebazel over schaamhaar. Daarom gebruik ik de volledige naam niet meer, dus niet vanwege mijn openbare naaktheidsangsten. Ik wil de ware naakte molrat liefhebbers niet in de weg lopen.
Toen ik per ongeluk (op zoek naar een mooie afbeelding van schaam(!)lippen voor mijn hyvespagina) op deze site stuitte was ik net bezig in een heerlijk boekje over de naakte molrat dat ik iedereen van harte kan aanraden. Vandaar die nick.
(Frans Roes (1993) De naakte molrat. Prometheus, paperback 110 pagina’s.
Een serie korte verhalen over uiteenlopende evolutionaire onderwerpen zoals de naakte molrat, verborgen ovulatie, conflicten tussen ouders en kinderen, het Oedipuscomplex, jaloezie, abortus, misleiding en criminaliteit.)
op 05 03 2008 at 14:40 schreef Peter:
Hafid heeft al een alternatief geopperd: venuslippen, venushaar.
Ik vind trouwens dat het woord ‘schaamte’ niet zo negatief moet worden opgevat als hier in het Westen het geval is. Schaamte kun je ook meer in de richting van ‘ingetogenheid’, ‘intimiteit’ interpreteren.
‘Ze bedekte haar schaamte’ klinkt mij zeer prikkelend in de oren.
Ik ken iemand die het altijd heeft over ‘intiem zijn’. Zó charmant, dit eufemisme. Of eigenlijk is het geen eufemisme. Het is precies wat het is, ‘intiem zijn’.
op 05 03 2008 at 14:48 schreef Hosseyn:
Ik vind schaamhaar mooi. Het is een van mijn favoriete woorden in de nederlandse taal en alle alternatieven krijgen iets eufemistisch; van die salonfähige besmuikte woordjes die je gebruikt als meneer pastoor op bezoek is. Schaamhaar! De schurende schurkende typisch nederlandse beginletter sch- de warme nestwarme aa’s en de zoete omsluitende -m. Schaam – prachtig!
Een dieptepunt was die feministe die vele jaren geleden het woord ’trotslippen’ probeerde te lanceren. Anja Meulenbelt?
op 05 03 2008 at 15:55 schreef N. Molrat:
Erg mooi Hosseyn, dank je, ik voel me nu al lekkerder daar waar het groeit.
Venushaar vind ik ook mooi maar te goddelijk, niet dierlijk genoeg.
De Schaamte Voorbij van Anja Meulenbelt staat nog in mijn boekenkast. Ik heb het 25 jaar niet in gekeken. Stel dat mijn kinderen het in handen krijgen, zal ik het verbranden….?
op 05 03 2008 at 17:27 schreef Hosseyn:
Dat is een moeilijke, Molrat! Verbranden van boeken kan niet. Maar in de papierbak wel, of anders naar een bejaardenhuis voor kras-getuinbroekte soixante-huitardiennes.
op 05 03 2008 at 18:01 schreef Tjerk:
"Een dieptepunt was die feministe die vele jaren geleden het woord ’trotslippen’ probeerde te lanceren. Anja Meulenbelt?"
Geen feministe: Goedele Liekens.
Niet weggooien hoor, Molrat. ‘De schaamte voorbij’ wil ik beslist nog eens lezen. En dan luid schaterend mijn lach laten galmen.
op 05 03 2008 at 18:17 schreef Hosseyn:
Tjerk ik betwijfel het. Ik las dit al in 1979 of zo, toen was Goedele pas zestien. En het boek dat ik toen las (braaf jongetje als ik was, dat welwillend tegenover het feminisme stond) was al een paar jaar in de familie. Eerst stukgelezen door mijn twaalf zussen. Goedele is geboren in Aarschot trouwens, dan wil je wel de seksuologie in. Moeten dat geen twee ss’en zijn? Rammit rammit rammit up the poop shoot!"
op 06 03 2008 at 10:30 schreef Hafid:
N. Molrat,
In een van mijn korte verhalen heb ik ‘nimfenkroes’ gebruikt. Wat vind je daarvan? Niet goddelijk, maar wel mythologisch.
op 06 03 2008 at 11:30 schreef N. Molrat:
Nimfenkroes…mijn eerste associatie was rode wijn en beneveling maar dat kan aan mij liggen.
Via nimfenkroes belandde ik net in een oude discussie onder een stuk van Lydia Vermeer over schaamhaar. Mijn werk krijg ik niet af vandaag maar ik heb wel weer genoten.
Nimfenkroes en oraalridders….wat wil een mens nog meer?
op 07 03 2008 at 11:57 schreef Frank de Beer:
Mijn dochters vinden ‘voorbips’ wel een toepasselijke benaming. Ik heb ze nog niet op de hoogte gebracht van de 60 synoniemen.
Terugkomend op de bevolkingsaanwas, misschien is het zo, Peter, dat jij en de autochtonen in jouw omgeving wel als reactie op het sterk groeiend aantal immigranten meer kinderen zijn gaan produceren.
In de zeventiger en tachtiger jaren is het gemiddeld aantal kinderen per gezin teruggelopen tot 2 per gezin. Niet genoeg om de ouders te vervangen, daar zijn namelijk 2,9 kinderen per gezin voor nodig.
Toeval misschien dat juist in de tachtiger en negentiger jaren de hoeveelheid immigranten sterk gestegen is, en de autochtonen weer meer kinderen per gezin krijgen? Feit blijft dat de autochtone Nederlanders langzaamaan aan het uitsterven zijn.
Maar ja, wat is een autochtone Nederlander. Ondanks dat mijn naam anders doet geloven, ben ik dat ook niet. In ieder geval geen oorspronkelijke Nederlander.
Nu nog even over Schaamhaar. Het voordeel van scheren is dat het schaamhaar weer kan aangroeien, en je zo kunt genieten van meerdere soorten begroeing. Voor elk humeur een passende kuif!
Ik ben zelf trouwens apenschaamhaarverzamelaar. Enige hobby!
RSS