De muziek van Ennio Morricone was vooral ook heel erg links

Teun Dominicus

Illustratie door Fidus uit het Duitse tijdschrift Jugend (1896 – 1940)

Wie de necrologieën van Ennio Morricone erop naslaat, kan niet anders dan concluderen dat een groot muzikant is doodgegaan. ‘Heel Italië treurt om de dood van “Il Maestro” Morricone’, is de kop van een artikel in de Volkskrant. Pauline Valkenet is in Trouw minder bombastisch en roemt de man ook om zijn bescheidenheid: ‘Morricone was dus echt een ster in Hollywood, maar hij was gereserveerd en de bijbehorende glamour trok hem niet.’ En De Telegraaf weet een dode te schofferen door zijn overlijdensbericht in de categorie “entertainment” te plaatsen. Sommige dingen veranderen nooit.

Morricone was een van de culturele goden van het naoorlogse Italië. Om de drukte in dit pantheon tot u door te laten dringen slechts enkele namen: schrijfster Natalia Ginzburg, regisseurs Sergio Leone, Bernardo Bertolluci en Gillo Pontecorvo, Franca Rame en haar man, theatermaker en winnaar van de Nobelprijs voor de Literatuur in 1997 Dario Fo, allround intellectueel Pier Paolo Pasolini, en dan zijn er nog velen die ik niet opnoem.

Wie dit lijstje overziet valt één ding op, deze mensen waren links. Niet sociaaldemocratisch, niet reformistisch, nee, communistisch links. Ze waren antifa, om het met een hippe term te duiden, antifascistisch, want deze mensen waren bekend met het geweld dat fascisme heet: Franca Rame werd verkracht vanwege haar maatschappijkritische toneelstukken. Allen waren lid van de Partito Comunista Italiano of beschouwden deze als te burgerlijk en sloten zich aan bij de vele splintergroeperingen die Italië rijk was, de maöisten, autonome marxisten of anarchisten.

Entartete kunst

In ieder stukje dat je in Nederlandse media kan vinden over de dood van Morricone staat één ding centraal: die mondharmonica uit Once Upon a Time in the West. Het is klappen, buigen, in koor roepen ‘o, wat heeft die man mooie kunst gemaakt’ en snel weer de oren naar domrechts laten hangen en vragen over hedendaagse entartete kunst en waarom de cultuursubsidies verder kunnen worden teruggeschroefd. Nederland is geen plaats waar we wegzakken in de modder, het is pure rotsgrond waarop geen cultuur tot stand kan komen. Puur en alleen omdat er een verhaal wordt opgehangen over die o zo móóie kunst.

Waar te beginnen? Pontecorvo’s La battaglia di Algeri, met de muziek van Morricone, en door Volkskrant-journalist Kevin Toma omschreven als een ‘politieke klassieker’. Politieke klassieker? Ammehoela! Het is een magnifieke film over de Algerijnse onafhankelijkheid waarin de gruwelijke marteltechnieken van de Franse kolonisator expliciet naar voren worden gebracht. (Weet u trouwens wie een van de Franse soldaten was die meedeed aan deze verminkingen? Jean-Marie Le Pen, de fascistische politicus aan wie Nederlands bekendste fascist zijn proefschrift aanbood.) Deze film uit 1966, een explicitie aanklacht tegen het koloniale geweld, was vijf jaar verboden in Frankrijk, vanwege de tere zieltjes van politici zoals De Gaulle en oorlogsveteranen. Maar laten we het nogmaals hebben over de “linkse cancel-culture”.

Anarchistische beweging

Morricone componeerde ook de muziek voor de film Sacco & Vanzetti van regisseur Giuliano Montaldo. Nicola Sacco en Bartolomeo Vanzetti waren twee Italiaanse anarchisten die in het begin van de twintigste eeuw naar de Verenigde Staten waren geëmigreerd en daar in 1927 met de elektrische stoel zijn geëxecuteerd voor twee moorden die ze nooit hebben gepleegd. In 1977, vijftig jaar na dato, heeft de toenmalige gouverneur van Massachusetts verklaard dat de mannen onschuldig waren. Sacco en Vanzetti zijn twee martelaren van de globale anarchistische beweging en Morricone verzorgde de muziek (waaronder het strijdnummer Here’s to you) voor de film over hun leven. Maar in welk medium heeft u over deze politieke film gelezen?

En natuurlijk kan ik nog doorgaan over de marxistische ideeën van Leone en Bertolucci (de filmmuziek van Novecento, Bertolucci’s historische epos over klassenstrijd en de opkomst en ondergang van het fascisme in Italië in de eerste helft van de twintigste eeuw, was van… U raadt het al), maar daar is al zo veel over bekend dat ik dat niet nog een keer hoef op te rakelen. Er is één man bij wie ik toch nog even stil wil staan, het Italiaanse enfant terrible PPP. Want als iemand de machthebbers van de Democrazia Cristiana het vuur aan de schenen heeft gelegd was dat Pasolini. In zijn column Io So in Corriere della Sera schreef hij tijdens en over de Loden Jaren, de gewapende strijd in Italië tussen aan de ene kant de staat en fascistische groepen en de communistische uitdagers aan de andere kant van de barricade.

Pasolini’s bekendste en beruchtste film is Salò o le 120 giornate di Sodoma, een allegorie, gebaseerd op het boek Salo van Markies De Sade, op het alledaagse geweld van de consumptiemaatschappij en het kapitalisme. Pasolini heeft de premiere van de film nooit kunnen meemaken; hij is de nacht van 1 op 2 november 1975 op het strand van Ostia vermoord. En hoewel de moord met mysterie is omhangen, kwam de kogel waarschijnlijk van rechts. Morricone heeft de muziek van Salo geschreven, alsook die van Pasolini’s Triologie van het Leven.

Kritische films

Nou hoeft niet iedere necrologie een politiek pamflet te zijn dat rechtstreeks uit de Pravda komt, maar het negeren van iemands bijdragen aan films waarover de regisseurs zeiden dat ze er een politieke boodschap mee wilden afgeven is weer het andere uiterste. We hebben dit eerder gezien bij Nelson Mandela of Martin Luther King: toen ze leefden en opstonden tegen de macht, noemde men hen terroristen, maar zodra ze dood waren, hun lijken gewassen en hun boodschap vermorzeld totdat er niets dan kruimels van hun oorspronkelijke strijd overbleef, werden ze omarmd door de goegemeente. Of de Nederlandse variant ervan: een nieuwsbericht publiceren over de Februaristaking zonder de CPN te noemen, de NOS kan het.

Herdenken is politiek, hoe hard sommige mensen ook roepen dat je zoiets niet moet “politiseren”. Wie de bijdragen van Morricone aan kritische films onder het tapijt veegt, is een geschiedenis aan het uitwissen van grote communistische kunst, waarin de strijd tegen onderdrukking en uitbuiting centraal stond. Of zoals Mark tegen Geert zegt: ‘Houd jij ze dom, dan houd ik ze arm.’

Teun Dominicus is historicus, politicoloog en redacteur van Propria Cures.

Is het Vrije Woord u écht lief? Help Frontaal Naakt dan met een financiële bijdrage. Steun Frontaal Naakt. Doneer aan de enige dwarsdenkende, onafhankelijke site van Nederland. Stort wat u missen kunt op rekeningnummer NL59 RABO 0393 4449 61 (N.P. Breedveld, Rabobank Rijswijk), SWIFT BIC RABONL2U o.v.v. ‘Frontaal Naakt’. Lees hier waarom dat niet met PayPal kan, maar steunen via Patreon kan weer wel. Nog liever heb ik dat u op Frontaal Naakt adverteert of mij inhuurt. Mail mij.

Tweet

Gastschrijver, 10.07.2020 @ 08:41

[Home]