De obscurantistische woordspelletjes van Arnon Grunberg
Jasper Mekkes
Scène uit The Blue Lagoon (Randal Kleiser, 1980).
Plato wordt in de traditionele filosofie als zo’n belangrijke filosoof gezien dat zijn leermeester Socrates wordt beschouwd als het begin van de westerse wijsheid. Vandaar dat zij spreken van pre-socratici; denkers die nog niet ‘verlicht’ waren door Socrates. Democritus, bijvoorbeeld, wordt gezien als een pre-socraticus, hoewel hij geboren werd toen Socrates 10 was en hij Socrates maar liefst 30 jaar overleefde. De leerling van Socrates die de dialogen van zijn meester opschreef, Plato, vond de wereld van de ideeën, net als de traditionele filosofie, belangrijker dan de werkelijkheid.
Over Democritus wordt niet of nauwelijks lesgegeven aan de universiteiten en er wordt niet of nauwelijks onderzoek naar hem gedaan. Dat komt, behalve doordat er alleen maar fragmenten over zijn van zijn naar schatting meer dan honderd werken omvattende oeuvre, ook omdat hij, in tegenstelling tot Plato, een materialist was – oftewel iemand die geloofde dat alles materie was.
Democritus werd net als veel andere pre-socratici voor zijn filosofie geïnspireerd door de filosofie uit India, waar hij ook naartoe reisde, en die meer dan 1000 jaar lang mondeling werd doorgegeven door Brahmanen die hun Veda’s uit hun hoofd geleerd hadden. Pas vanaf ongeveer 500 voor Christus werden die Veda’s op schrift gesteld.
Werken verbranden
De geschriften van Democritus hebben vermoedelijk op eenzelfde manier de heerszucht van de Platonici overleefd, zij het niet in geschreven vorm; zijn gedachten zijn opgenomen in werken van andere filosofen, niet altijd als rechtstreekse citaten, maar ook in de vorm van mondeling doorgegeven verhalen, die al dan niet later werden samengesmeed tot een nieuwe visie op de werkelijkheid.
Democritus schreef namelijk onder meer over het materialisme; het volstrekt tegenovergestelde van het idealisme van Plato. Plato heeft Democritus in zijn hele oeuvre dan ook niet één keer genoemd, hoewel hij hem aantoonbaar wel kende, want uit andere bronnen blijkt dat hij de werken van Democritus het liefst allemaal had willen verbranden, wat hem werd afgeraden door enkele Pythagorici. Maar het door hem gekozen alternatief, doodzwijgen, bleek minstens zo effectief.
Absurdistische woordspelletjes
Er zijn ook materialistische filosofen die hun visie op de werkelijkheid wel beschrijven. Filosofen die niet moraliseren met een gekunsteld concept of idee, maar een ethiek uitdragen door het goede voorbeeld te geven. Ook al is de traditionele filosofie een filosofie die via Plato naar het Christendom en de joods-christelijke cultuur van nu culmineert in het misverstand dat niet de werkelijkheid maar het idee het belangrijkst zou zijn in het leven.
Zo zei Plato bijvoorbeeld letterlijk dat hij geen wijsheid opschreef, omdat echte wijsheid niet op te schrijven zou zijn, maar dat hij slechts speelde met woorden om jongeren te verleiden zich aan te melden bij zijn academie. In die academie initieerde hij jongeren volgens hemzelf wèl met die echte wijsheid, wat dat ook geweest mag zijn in het geval van Plato. Te zien aan de fragmenten die van betreffende initiatiesessies zijn overgebleven, waren ook dat ook vooral absurdistische woordspelletjes.
Literaire elite
Waaraan je kunt zien dat onze versgebakken P.C. Hooft-prijswinnaar op het gymnasium vooral de traditionele Platoonse filosofie heeft opgepikt. Ook hij doet slechts aan woordspelletjes die zijn passie voor obscurantisme uitdragen – en mijn hypothese is dat hij juist daarom zo populair is bij de literaire elite.
Want zoals het Christendom Plato omarmde vanwege zijn obscure woordspelletjes en zijn focus op een geheimzinnige waarheid die door gewone stervelingen niet te achterhalen zou zijn zonder ingewijd te worden door de meester zelf, zo houdt de Nederlandse literaire elite van Grunberg, die ongevaarlijk is omdat hij grossiert in weinig diepgaande woordspelletjes zonder enige lijn of boodschap. Of het zou de reclameboodschap moeten zijn voor zijn eigen werk.
Goedkope marketingtruc
Lees voor de grap eens zijn op internet te vinden Engelstalige stukjes tekst. Daar, waar ze wat diepgang vertonen, gaat het meestal om citaten van anderen. Nu begrijp je waarom Grunberg een variant op de scepticus van de nieuwe academie is. Iemand die hoopt dat wijsheid niet op te schrijven is en het nihilisme van deze tijd hartstochtelijk omarmt met intrinsiek lege en weinig talentvolle woordspelletjes, die weinig anders zijn dan een goedkope marketingtruc voor zijn eigen werk.
Jasper Mekkes is ingenieur en vooruitgangsfilosoof en heeft net een boek gepubliceerd: Wil tot Waarheid; een materialistische ontologie van de mens en zijn natuur.
Jasper Mekkes, 27.05.2022 @ 11:24
RSS