Kamui – marxisme in het feodale Japan
Peter Breedveld
Sanpei Shiratp’s manga Kamui is een historisch verhaal boordevol actie en snoeihard geweld, schokkend geweld, maar het is vooral het verhaal van een feodale klassenstrijd. Het gaat over de heersende klasse die het volk tegen elkaar uitspeelt, boerenopstanden die genadeloos worden afgestraft en over individuen die proberen los te breken uit de klasse waarin ze gevangen zitten.
Niet alleen de hoofdpersoon, een paria, of genin in het Japans, die een eenmans-guerilla tegen het regime van de plaatselijke daimyo voert, maar ook een jonge samurai die de zoon van een landloze boer leert lezen, wat een zwaar misdrijf is, een boerendochter die verliefd is op de jonge samurai en, klaarblijkelijk, de boerenzoon die leert en uiteindelijk in staat is de boekhouding te lezen van de daimyo die zichzelf verrijkt ten koste van de boerendorpen in zijn domein.
Sanpei Shirato (1932-2021) bekeek het feodale Japan door Marxistische ogen. Dat benadrukte hij steeds in mini-essays die hij tussen de plaatjes van zijn manga propte en waarin hij de betekenis uitlegde van wat er net gebeurd was in Kamui. Kamui verscheen van 1964 tot en met 1971 in het magazine Garo en de Canadese stripuitgever Drawn & Quarterly, die ook de door mij bejubelde werken van Yoshiharu Tsuge uitgeeft, is bezig met de vertaling in kloeke delen van meer dan 600 pagina’s. De eerste twee verschenen dit jaar, voor 2026 staan twee volgende delen gepland.
Vrouwen moet lijden
Er gebeurt ontzettend veel in Kamui, en de verhalen over de menselijke personages worden afgewisseld met lange intermezzo’s waarin we de avonturen volgen van de dieren in het bos en in de bergen, met name die van twee wolven, een zwarte in het eerste deel en een witte, door zijn roedel verstoten wolf in zowel het eerste als het tweede deel. Alleen in het tweede raken de levens van de wolf en die van Kamui kort met elkaar verstrengeld.
Kamui sterft trouwens aan het eind van het eerste deel, waarna in het tweede opeens een tweelingbroer ten tonele verschijnt die zichzelf ook Kamui noemt. Behalve de eerste Kamui sterven meer personages, en niet één van hen vredig in diens bed. Ze worden doodgemarteld, opgehangen, gekruisigd, onthoofd, alles expliciet in beeld gebracht door Shirato, die duidelijk niet van verbloemen hield. Een echtpaar en hun baby wordt gekruisigd en doorboord met speren, een jonge vrouw wordt niet alleen gedood maar totaal vernietigd, opdat het lijkt alsof ze nooit bestaan heeft. Vrouwen hebben in Kamui sowieso weinig anders te doen dan lijden tot de gruweldood erop volgt.
Bloederige bende
Van de edele weg van de samurai laat Shirato weinig heel. Eervol sterven doet er niet één. Een duel is nooit wat je in veel films ziet, twee krijgers tegenover elkaar, een soort dans, een paar charges waarna één van hen ter aarde stort. Er wordt verminkt en geleden, iemand doodt per ongeluk zichzelf in plaats van zijn tegenstander, het is allemaal een grote bloederige bende en winnen is meer een kwestie van geluk dan van training.
De actiescenes zijn wel fantastisch in beeld gebracht, gechoreografeerd, zogezegd. Shirato had een energieke, vlotte tekenstijl met een vlekkerige zwier, vervolmaakt door zijn inkter Goseki Kojima, die later wereldberoemd is geworden met zijn mangaserie Lone Wolf and Cub, die volgend jaar wordt heruitgegeven door Dark Horse Comics.
Waar Shirato een heel nadrukkelijk punt van maakt, is dat het onderdrukken niet zozeer direct door de heersende klasse wordt gedaan, maar door de horigen zelf. Lagere ambtenaren, belastinginners en zo, onderdrukken de boeren met land, die onderdrukken weer de landloze boeren en iedereen onderdrukt de genin, wier taak het is de karkassen van dieren op te ruimen, maar op hun donder krijgen als die onreine karkassen langs de rijstvelden worden gesleept en dus hele moeilijke omwegen moesten maken. Maar de genin werden ook weer ingezet om op misdadigers en opstandelingen te jagen, waardoor ze weer in de rol van onderdrukker werden gezet en wat ze natuurlijk nog gehater maakten. Landloze boeren moesten vaak de wrede executies voltrekken.
Verdeel en heers. Zo hielden de samurai de mensen lekker met elkaar bezig en kwamen ze zelf overal mee weg.
Gruizige tekenstijl
De tekeningen in het eerste deel zijn nog heel cartoonig, al zit daar ook al wel een dikke laag vuil realisme in. De tekeningen lijken nog veel op die van Osamu Tezuka (van Astroboy). Later worden ze gruiziger en meen ik er de manga van Hokusai in te herkennen. Hokusai is de 19e-eeuwse kunstenaar waarvan iedereen die print van een vloedgolf bij Kanagawa kent.
Toen ik trouwens voor het eerst Hokusais manga onder ogen kreeg, wat geen stripverhalen zijn maar eerder semi-humoristische, boertige tekeningen van nederige boeren, handwerkers, handelaars, prostituees enzovoort, wist ik meteen waar Frank Miller zijn tekenstijl op heeft gebaseerd.
Enfin. Kamui is een meeslepend verhaal, al vind ik de boeken best zwaar en niet handig voor de manieren waarop ik lees (ik hou mijn boek met een hand opengeslagen omhoog op ongeveer een halve meter van mijn gezicht, of ik lees liggend, waarbij ik het boek met twee handen boven mijn gezicht hou). Maar wat je noemt een pageturner.
Slangengif
Ik heb ook heel veel geleerd. Bijvoorbeeld dat je geen slangengif uit iemands been moet zuigen als je gaatjes in je tanden hebt, want dan ga je zelf dood. En dat elke innovatie in de rijstbouw betekende dat een grote groep arme drommels opeens overbodig was geworden.
En dat er in al die honderden jaren eigenlijk niet iets wezenlijks is veranderd. Dat de wereld van Kamui, weliswaar in sterk verdunde vorm, ook die van ons is, en dat we hard op weg zijn naar een steeds minder verdunde feodale samenleving, waarin de onderdrukten elkaar onderdrukken.
Is het Vrije Woord u écht lief? Steun me dan met een financiële bijdrage. Doneer aan de enige dwarsdenkende, onafhankelijke (maar echt) site van Nederland. Rekeningnummer NL24 ASNB 8832 6749 39 (N.P. Breedveld, ASBN Rijswijk), BIC ASNB NL21.
boeken, Peter Breedveld, Strips, 01.11.2025 @ 12:55
RSS