Sterven voor de economie
Jasper Mekkes
Illustratie: Pan Yuliang
Om problemen te voorkomen, moeten oorzaken geanalyseerd worden, om het de volgende keer beter te kunnen doen. Zo lijken de oorzaken van de corona-pandemie tegelijkertijd de bestaansvoorwaarden van het neoliberalisme te zijn; namelijk een grenzeloze wereldhandel en de daarmee samenhangende wereldwijde vernietiging van ecosystemen.
Belangrijk kenmerk van het neoliberalisme is het kenmerk van alle totalitaire ideologieën; dat het geen vrije individuen maar groepen ziet. In het geval van het neoliberalisme zijn dat groepen van consumenten. Consumenten die, onafhankelijk van hun geografische locatie, persoonlijke voorkeuren en andere individuen in hun sociale omgeving, gestuurd worden door de markt.
Dat Europa een neoliberale staat is, blijkt uit het feit dat ze ecologische rampen als diesel-, fosfaat-, stikstof- en PFAS- gate niet belangrijk genoeg vindt om te voorkomen, terwijl ze vanwege de corona-crisis wel van de ene op de andere dag 1000 miljard euro beschikbaar stelt om staatsleningen op te kopen. Het doel: de rentes op die staatsleningen zo laag mogelijk houden, zodat EU-lidstaten kunnen blijven voldoen aan de in Maastricht gemaakte afspraken over begrotingstekort en staatsschuld.
Aandeelhouderseconomie
Dat doel heiligt alle middelen, ook als het middel alles behalve democratisch tot stand is gekomen. Maastricht werd immers door een meerderheid van zowel Fransen als Nederlanders afgewezen, waarna het in 2007 alsnog in werking trad als verdrag van Lissabon.
Het belangrijkste doel van een neoliberale staat is het in standhouden van de aandeelhouderseconomie van de superrijken. Na de kredietcrisis (2007 – 2011) zullen de mega-bedrijven met bestuurders die miljoenen per jaar verdienen ook tijdens de corona-crisis weer met miljoenen-injecties op de been worden gehouden. Om te zorgen dat de aandelenbeurzen niet crashen, de rentes op de staatsleningen niet exploderen – en staten niet failliet gaan.
Dat die bedrijven hun personeel vervolgens bij bosjes zullen ontslaan vanwege “noodzakelijke” bezuinigingen om hun schuld aan de overheid terug te kunnen betalen, is natuurlijk bijzaak.
Net als het feit dat de enorme inflatie die het gevolg zal zijn van het bijdrukken van 1000 miljard euro door de Europese Centrale Bank straks ook niet de superrijken maar de gewone burgers het hardst zal treffen.
Goed en fout tegelijk
De corona-crisis toont aan dat het constructivisme van neoliberale politici de echte oorzaak is van deze zoveelste crisis in een eindeloze rij.
Volgens deze filosofie van het neoliberalisme is alles namelijk een beetje waar. Iets kan goed en fout tegelijk zijn, waar en onwaar, met als gevolg dat een goed besluit niet meer bestaat; het is immers de markt die bepaalt wat goed en fout is.
De boodschap die nu bij ons moet indalen, is dat we het coronavirus niet hadden kunnen voorkomen noch kunnen stoppen. Grenzen sluiten had geen zin, kon niet of werd niet geadviseerd door het RIVM.
Maar we moeten wel allemaal binnen blijven, oftewel: de voordeur is opeens onze grens geworden. We mogen niet meer op bezoek bij oma in het verpleegtehuis, die door alle opeenvolgende bezuinigingen van de kabinetten Rutte helemaal niet meer wil leven, maar voor haar eigen gezondheid nu in eenzaamheid moet sterven.
Het is vergelijkbare retoriek als ten tijde van de ramp met MH17. Ook toen werd alles in het werk gesteld om de feiten maar niet onder ogen te hoeven komen. Vrijwel niemand leek destijds te weten dat het kabinet Rutte staatsluchtvaartmaatschappij KLM vanwege louter economische redenen niet tijdig heeft verboden over oorlogsgebied Oost-Oekraïne te vliegen, in een goedkope combinatievlucht met Malaysia Airlines.
Slechte besluiten
Met het constructivisme als filosofie van het neoliberalisme wordt verdoezeld dat er goede en slechte besluiten bestaan en dat niet genomen besluiten of te laat genomen besluiten ook slechte besluiten zijn – omdat ze mensenlevens kosten.
De geschiedenis herhaalt zich met het coronavirus, dat we op zijn minst wat minder opzichtig vrij spel hadden kunnen geven aan het begin van de pandemie. Door ons niet blind te staren op de economische korte termijn-voordelen van open grenzen.
Want dan waren er diverse momenten geweest waarop andere en betere besluiten genomen hadden kunnen worden, om te zorgen dat er nu geen duizenden mensenlevens op het spel zouden staan.
Want terwijl Rutte schaamteloos leraren, verpleegkundigen en schoonmakers staat te bejubelen, dezelfde mensen die hij jarenlang tot op het bot heeft laten uitkleden, liegen de feiten er niet om.
Besmettingshaard
Neem nu het feit dat Italië op 22 februari het land werd met het grootste aantal geconstateerde besmettingen buiten Azië, waarna studentencorps Vindicat op 29 februari besloot met 900 man te vertrekken naar besmettingshaard Noord-Italië.
Het RIVM had toen nog geen reden gevonden het reisadvies voor Noord-Italië, code geel, aan te scherpen. Een kleurencode overigens die niet meer dan een vage beschrijving van de situatie ter plaatse blijkt te zijn – en bovendien geen bindend advies is.
Voor Rutte cs was het vervolgens ook niet nodig om de 900 Groningse studenten bij terugkomst uit Noord-Italië, een gebied waar het dodental als gevolg van het coronavirus inmiddels hoger is dan dat van heel China, in quarantaine te laten gaan.
Iets in mij zegt dat het RIVM, het instituut waar Rutte blind op blijkt te varen, niet helemaal voorbereid was op een pandemie.
Dijken van verontwaardiging
Maar goed, terugkijken en kritiek leveren zijn verboden in Nederland polderland, dat nu dan toch dreigt te verdrinken in staatsleningen terwijl ze het neoliberalisme in stand probeert te houden. Het al eeuwen werkende vaccin, dijken van verontwaardiging tegen nuchtere analyses en opbouwende kritiek, bleek niet opgewassen tegen het coronavirus.
Het gedrag van crisismanager Rutte, die voor zijn besluitvorming uitsluitend leunt op de markt en lege adviezen van anderen, geeft ondertussen weinig vertrouwen dat de eeuwige premier van Nederland in de toekomst enige aandrang zal voelen om een succesvolle reddingsactie te initiëren.
Jasper Mekkes is ingenieur en vooruitgangsfilosoof.
Jasper Mekkes, 24.03.2020 @ 08:09
RSS