Van Paulus naar Marx is een kleine stap

Jasper Mekkes

De onverdraagzaamheid van Paulus is het beginpunt van een rode lijn in de geschiedenis van onze joods-christelijke cultuur. Een rode lijn van onverdraagzaamheid tegenover andere overtuigingen dan die van jezelf.

De apostel Paulus was een jood die eerst de vroegste Christenen (leden van een joodse sekte) als ketters vervolgde, om vervolgens fanatiek christen te worden nadat Jezus in Syrië aan hem zou zijn verschenen. Als christen probeerde hij andere joden over te halen ook te geloven dat Jezus had bestaan – door te verkondigen dat Jezus de in de Torah al aangekondigde messias zou zijn geweest.

Met zijn bijdragen aan de bijbel stuurde Paulus het christendom echter een andere kant op dan de naastenliefde en het toekeren van de andere wang van de mythische figuur Jezus. Paulus’ ongezonde, hardvochtige, misantrope en misogyne variant van het christendom leefde voort in de – nog steeds bestaande – inquisitie van de katholieke kerk, die tegenwoordig de Congregatie voor de Geloofsleer heet.

Participatie

Van Paulus komt ook de uitspraak ‘Wie niet werkt zal niet eten’. Hiermee legde Paulus de basis voor een schuldgevoel voor het niet voldoen aan de verwachting van de dominante cultuur dat je zes dagen per week werkt – en alleen de zevende dag rust neemt.

Het is misschien ook wel de reden dat een mooi begrip als participatie eenzijdig wordt uitgelegd als meedoen zonder invloed, in de zin van jezelf nuttig maken voor een ander. Maar participatie, volgens de Van Dale ‘het hebben van aandeel in iets’, is natuurlijk veel meer dan jezelf nuttig maken voor een ander door te werken zonder voldoende ontwikkeling, rust en invloed. Het betekent ook een aandeel hebben in de zaken die macht over jou uitoefenen; in de democratie, de economie en dus in de ontwikkel-mogelijkheden die samenlevingen hun inwoners horen te bieden.

Participatie is helemaal niet, zoals Rutte c.s. ons willen doen geloven, jezelf altijd maar weer nuttig maken om afgescheept te worden met een fooi, of gezellig meedoen met een illiberale vorm van democratie. Een democratie waarin je geen enkele invloed hebt op wie de president van je land is of welke bestuurders worden aangesteld (en met welke programma’s!). Een democratie die je telkens weer wordt geacht te legitimeren door je stem uit te brengen op ondemocratisch gekozen vertegenwoordigers van politieke partijen met een handjevol leden.

Grote gezondheid

Nee, participatie is een mooie term voor het actief deelnemen aan en het genieten van de samenleving waar je deel van uitmaakt, op zo’n manier dat je Nietzsches ‘grote gezondheid’ bereikt. Een gezondheid die een gezondheid van lichaam èn geest is, voor vrije mensen. Oftewel, zoals Proudhon al zei: politiek is de wetenschap van de vrijheid.

Door Hegel en Marx werd de arbeider desondanks als moderne slaaf misbruikt, door die arbeider geen enkele invloed te geven op zijn toekomst. Dat voorrecht van invloed – in de vorm van een centralistische want Jakobijnse vorm van macht – was voorbehouden aan een kleine voorhoede van arbeiders waaronder Marx zelf, die overigens een typische bourgeois was.

Socialisten met een andere mening dan Marx en Hegel en hun “wetenschappelijk socialisme” werden door Marx “utopisten” genoemd. Maar hoewel sinds de zeeën van limonade van Fourrier (die overigens maar een klein deel van zijn gedachtengoed uitmaken) het hardnekkige misverstand leeft dat utopieën altijd onhaalbaar zouden zijn, zijn utopieën juist noodzakelijk om vooruitgang te realiseren. Het probleem is dat sommige utopieën de Paulinische types verkeerd uitkomen, waarna deze Jezuïeten van het Eigen Gelijk zich net als de Inquisitie van weleer laten verleiden tot het wegwerken en, indien noodzakelijk, het uitroeien van andersdenkenden.

Jakobijns socialisme

Door geniepige politieke spelletjes werden alternatieven voor een Jakobijnse vorm van socialisme, zoals het anarchisme van Bakoenin en het libertair socialisme van Proudhon fanatiek de kop ingedrukt door Marx.

Lenin en Trotsky werden vervolgens door Hegel’s historisch materialisme, Marx’ “wetenschappelijke” socialisme en de Jakobijnse versie van de Franse revolutie geïnspireerd tot het oprichten van de goelags en het afslachten van de mariniers van Kronstad; die slechts vroegen om invloed, in een radendemocratie waarvoor ze de revolutie nou juist waren begonnen.

Omdat iedere revolutie een geschiedenis kent; van de revoluties die haar voorgingen, zijn de vervolgingen van Paulus het beginpunt van een rode lijn in de geschiedenis van onze joods-christelijke cultuur. Een rode lijn van onverdraagzaamheid tegenover andere overtuigingen dan die van jezelf.

Jasper Mekkes is ingenieur en vooruitgangsfilosoof en heeft net een boek gepubliceerd: Wil tot Waarheid; een materialistische ontologie van de mens en zijn natuur.

Tweet

Jasper Mekkes, 03.11.2022 @ 09:10

[Home]