Schelden (1)
Lodewijk van Deyssel
Illustratie: Studio Manassé
Het werk van Multatuli, zegt de schrijver, is niet goed, om dat er tegen zoo veel menschen en dingen in gescholden en geraasd wordt; nu weet ieder, dat on-te-vredenheid en wrevel verkeerde zaken zijn, en dus is het werk niet goed.
Deze praemisse is er een misschien-valsche, want niet dáarom kan het werk van Multatuli slecht zijn, om dat er zooveel in gescholden en geraasd wordt, want een groot gedeelte der wereldliteratuur bestaat uit heftige betuigingen van on-te-vredenheid en wrevel, van Christus tot Luther, van Mozes tot Swift, van Rousseau tot Vallès, en ieder-een weet, dat van de grootste poëmen door een sentiment van haat of van spot zijn ingegeven.
‘Krankzinnigen’ en ‘misdadigers’
Gestyleerd schelden is de voornaamste levensbezigheid geweest van minstens de helft der beste exemplaren van het menschenras. Niet dáarom dus, maar wel hiérom kan het werk van Multatuli slecht zijn, om dat hij zijn wrevel niet in superieur gestyleerd schelden heeft weten te uiten, om dat hij er geen poëmen, geen kunst m.a.w., van heeft weten te maken.
Niet dat hij een ‘neurasthenicus’ was belette hem dat. Integendeel, had hij meer gedaan aan ‘zwemmen, biljarten en paardrijden’, dan zou hij waarschijnlijk nóg minder goede kunst hebben voortgebracht dan hij heeft gedaan, want alle kunstenaars en groote denkers zijn neurasthenici, en het ‘genie’, de ‘artisticiteit’ is, zoolang de wereld bestaat, geweest en zal altijd blijven: een toestand van het zenuwgestel in het menschenorganisme, die de pathologische terminologie ‘abnormaal’ noemt, dat wil zeggen: afwijkend van den norm, en gelijkend op toestanden die men bij ‘krankzinnigen’ en ‘misdadigers’ aantreft.
Middelmatige kunst
Het gezegde: ‘du sublime au ridicule il n’y a qu’un pas’ bevat een fyziologische waarheid. Niet dus, dat hij een neurasthenicus was, belette hem groote kunst te maken, maar dit, dat hij geen groot kunstenaar was, dat hij m.a.w. in zijn zenuw- en hersengestel de elementen miste, die de artisticiteit, die het ‘genie’, konstitueeren.
Maar wat hij nog voor goeds geschreven mag hebben, hebben wij alléen te danken juist áan zijn zenuwlijden. Normale kunst kan slechts geproduceerd worden door abnormale zenuwgestellen, normale zenuwgestellen kunnen slechts abnormale, middelmatige kunst produceeren.
Fragment uit een reactie van Lodewijk van Deyssel op een schier onleesbaar essay van Th. Swart Abrahamsz, die Multatuli’s werk maar niks vond omdat-ie schold en omdat-ie geestesziek zou zijn geweest. Dergelijk gedram voert ook vandaag de dag nog de boventoon, zoals trouwe lezertjes van dit fundamentalistisch-hedonistische multicultiblog weten.
Gastschrijver, 19.10.2013 @ 09:24
5 Reacties
op 19 10 2013 at 09:30 schreef Rob:
Grappig hoe de opvatting over kunst is veranderd. Van Deyssel lijkt te beweren dat iets pas kunst kan worden als je het stileert. Multatuli scheldt en dat is op zich niet het probleem, maar hij maakt er geen “poëmen” van! Ze zouden je nu met pek en veren de kunstacademie uit jagen.
op 19 10 2013 at 10:18 schreef Leo Schmit:
Grappig ook dat van Deyssel Multatuli pas kunstenaar noemt wanneer hij ‘zenuwlijder’ is. Toevallig heeft Der Spiegel net een stukje over dit onderwerp nav publicatie door Mason Curry ‘Daily Rituals’, met portretten van 161 kunstenaars, ieder met hun eigenaardigheden en neuroses die onontbeerlijk waren voor hun scheppingsdrang. In Der Spiegel een fotoserie met portretten van 20 ‘genieen’. Bijvoorbeeld Proust (‘Op zoek naar het verloren verleden’), deed dat met opium, zogenaamd tegen astma; Sartre met wijn cigaretten en drugs; Simenon met 10 000 vrouwen, Wolfe met zijn eigen piemel.
Zie Gesa Mayr ‘Rituale berühmter Leute: Opium im Bett, Schnecken in der Zimmer’
http://www.spiegel.de/panorama/von-fitzgerald-bis-sigmund-freud-rituale-beruehmter-leute-a-927985.html
op 19 10 2013 at 12:11 schreef Thomas E:
“superieur gestyleerd schelden” ja dát is inderdaad kunst. Toch wat anders dan moffenhoer of haatsnee.
op 19 10 2013 at 15:44 schreef MNb:
Wat ik vooral grappig vind is hoe Van Deyssel en passant iemand half de grond in schrijft die als één der grootsten in de Nederlandse literatuur beschouwd wordt. En ik ben het voor wat betreft die beoordeling eens.
op 21 10 2013 at 22:16 schreef Sasha Berkman:
Wat Thomas zegt en wat er op die braaksite van Bert Brussen wordt uitgekraamt is misselijkmakend en heeft niets met schelden van doen.
RSS