Toms kafkaiaanse avontuur met de belastingdienst

Tom Breedveld

Het is volkomen terecht om een hekel te hebben aan de belastingdienst. Niet eens om de populistische reden dat belasting diefstal zou zijn, want ik vind het oprecht helemaal prima om mee te betalen aan voorzieningen en infrastructuur.

Maar helaas werkt de belastingdienst helemaal niet zo. Geld wordt verkwanseld, verkwist of gewoon kwijtgemaakt. Arme mensen en kleine bedrijven die het zwaar hadden tijdens de coronacrisis hoeven niet op empathie te rekenen, maar belastingparadijzen heb je te over voor de grootverdieners en de renteniers die zeker niet een evenredige last dragen in onze maatschappij.

En wie moet er nog herinnerd worden aan de Toeslagenaffaire, een racistische en compleet stompzinnige mishandeling van onschuldige burgers die ineens als criminele fraudeurs werden bestempeld en in het nauw werden gedreven met enorme schuldbedragen, waardoor mensen zelfmoord hebben gepleegd en kinderen zijn weggehaald (de juiste term lijkt me hier ‘ontvoerd’) en gewoon kwijt zijn gemaakt.

Onterecht geld

Toen ik dus laatst ineens een som van zo’n 4000 euro op mijn rekening kreeg gestort, onder het mom van ‘verlate huurtoeslag’, besloot ik uit voorzorg toch maar even de belastingdienst te bellen. Ik zag in verband met de recente nieuwsberichten en mijn eigen paranoïde gesteldheid al grote problemen, en ik had geen behoefte aan eventuele (onverdiende) consequenties.

Na een halfuur in de wacht te hebben gestaan, kreeg ik een moeilijk verstaanbare man aan het woord die helemaal niet begreep waar ik het over had. Duidelijker dan ‘jullie hebben me volgens mij onterecht 4000 euro gegeven’ kon ik het niet maken, maar er moest een manager aan te pas komen. Na nog een kwartier naar die irritante muziek te hebben moeten luisteren, kreeg ik een leidinggevende aan de lijn die ook niet begreep wat er aan de hand was. Hij ging heel lang onderzoek doen, en kwam uiteindelijk terug met het idee dat er een fout in het systeem zat ‘waar ze zich van bewust waren’ die betekende dat mensen huursubsidie kregen waar ze geen recht op hadden.

Fouten voorkomen

‘Jullie zijn niet heel goed met toeslagen, he?’ vroeg ik.

‘Hoe bedoel je?’ was zijn, naar mijn idee verbijsterende, antwoord.

‘Nou, jullie waren laatst nogal in het nieuws met verkeerd berekende toeslagen.’ (Ik vertelde deze anekdote later aan vrienden en ze waren geschokt dat ik zoiets hardop zou zeggen. Dit gebeurt vaker als ik anekdotes deel, en ik begrijp het bijna nooit – het is toch niet mijn schuld dat de Toeslagenaffaire heeft plaatsgevonden? Waarom mag ik er dan niks van zeggen, zeker in deze situatie?)

‘Eh, ja, het gaat helaas vaak mis omdat we zo ontzettend veel berekeningen moeten doen met slechts 200 werknemers.’

‘Wordt het dan niet tijd meer mensen aan te nemen? Om fouten te voorkomen?’

‘Daar krijgen we geen geld voor.’

‘Ook nu niet?’

‘Nooit niet.’

Hij eindigde met een opmerking waarvan ik de logica niet begrijp. Verontschuldigend zei hij dat als ik niks had gezegd, dit waarschijnlijk nooit boven water was gekomen. ‘Maar toch wel goed dat u het gedaan heeft, hoor.’

Huursubsidie stopzetten

Ik dacht dat daarmee de kous af was, maar weken later werd ik gebeld door een belastingdienstmedewerker die me vrolijk vertelde dat het geld wel degelijk van mij was. Ik begreep niks van zijn uitleg – iets over verhuizen – en zei dat ik al anderhalf jaar op hetzelfde adres woonde.

Dat deed hem verstommen, en na weer een halfuur in de wacht gezet te worden kwam hij bij me terug – dat was de fout waar de manager het over had gehad. Vanwege een ‘recente’ verhuizing dacht het systeem dat ik huursubsidie had moeten krijgen (hier heb je recht op als je huur verandert doordat het wordt verhoogd, maar niet als je verhuist), en kreeg ik een flinke uitbetaling.

‘Ik zet uw huursubsidie stop!’ zei de meneer. ‘Maar dat wil ik helemaal niet,’ zei ik, ‘want als het aanstaat krijg ik automatisch een melding als mijn situatie verandert. Je moet het gewoon op het juiste bedrag zetten – nul euro.’

Dit was te moeilijk, dus hij zette het uit, en ik zette het weer aan met de juiste berekening. Het vervelendste aan digitalisering is dat de meeste mensen hopeloos digibeet zijn.

Vrolijke boodschap

Twee weken later kreeg ik een brief – mijn verwachting was dat ik zou zien dat ik het geld moest terugbetalen. In plaats daarvan kreeg ik de vrolijke boodschap dat alles was herrekend en dat het geld van mij was. De website ondersteunde dit met officiële regeringsdocumenten, dus ik gaf het op. Ik ga binnenkort met collega’s twee maanden in Japan werken en reizen, en dit geld was precies wat ik nodig had om mijn deel van de vliegtickets en het gehuurde huis te betalen. Ik haalde het van de spaarrekening af en betaalde de som.

Na nog een maand kreeg ik een nieuwe brief. De berekening klopte niet! (Goh.) Ik moest toch terugbetalen. Dat vond ik natuurlijk niet leuk, maar het was mijn geld niet, en ondanks het feit dat eerlijk zijn me echt helemaal nóóit wat oplevert en alleen maar problemen met zich meebrengt, blijf ik het toch een zede vinden die ik probeer te volgen. Ik ging wel in termijnen betalen, want inmiddels voelde het alsof ik de vierduizend euro zelf moest ophoesten (na genoeg tijd gaat geld toch wat te gemakkelijk voelen in de portemonnee).

Morele les

Overigens vind ik dit niet oké. Hoeveel mensen komen er niet in de problemen door verborgen kosten, kleine lettertjes, plotseling verplichte aanbetalingen? Niet handig als je van loonstrook naar loonstrook leeft. Sommige mensen zijn niet goed met geld, en met dit soort situaties bind je de kat op het spek. Ik wil niet horen dat die mensen consequenties ‘verdienen’; niet iedereen is zo rechtschapen als de lullo’s die graag de morele les voorlezen, en geef ze eens ongelijk. Denk je eens een meevaller te hebben.

Administratieve rompslomp

Toen ik laatst met een vriend aan het praten was, bleek hij dezelfde fout te hebben meegemaakt; ineens was hij vierduizend euro rijker. Hij besloot zijn mond te houden (hij is slimmer dan ik). ‘Ik kreeg een brief dat het een fout was, maar ik mocht het geld houden.’

Nou wordt-ie helemaal mooi! Dus ik geef netjes een fout aan en zit aan maanden administratieve rompslomp vast, en mijn vriend krijgt lekker 4000 euro, niks gehoord, niks vernomen?

Ik heb meteen de betalingen stopgezet en ben ik de pen geklommen met een officiële klacht. Ik gun mijn vriend het geld van harte en noem zijn naam niet, maar gelijke monniken, gelijke kappen. Ik had het nog kunnen accepteren als het een arbitraire steekproef was geweest en ik simpelweg achter het net had gevist (al zou dat ook bewijzen hoe incapabel de Belastingdienst is), maar ik ga mezelf geen mazzel ontzeggen omdat ik besluit het werk van de Belastingdienst over te nemen. Ze konden er ook echt helemaal geen kut van, dus we kunnen ook niet bepaald zeggen dat ze snel en consistent hebben gehandeld.

Kankerkrom

En zo onbeschaamd ook! Als ik verantwoordelijk was geweest voor de Toeslagenaffaire maakte ik 120 werkuren per week om elke regel drie keer na te kijken, en durfde ik mensen die ik zelf nota bene per ongeluk geld geef, daar echt niet meer over lastig te vallen. Leren ze dan helemaal niks? Hardnekkigheid is Nederlanders eigen, geloof ik.

Hang Youth heeft een nummer, ‘Belastingdienst’, met als eerste regel: ‘Ik snap wel dat het bestaat, maar het is gewoon kankerkrom geregeld.’

Amen.

Tom Breedveld co-regisseerde (en – schreef, en -monteerde) zijn eerste speelfilm, Callback. Hij won de jaarlijkse verhalenwedstrijd van het weekblad Mare met het fraai geconstrueerde en aangrijpende verhaal ‘Burenruzie’.

Tweet

Tom Breedveld, 17.11.2023 @ 11:58

[Home]