Liberale tirannie
Jasper Mekkes
“Staat betekent het koudste van alle monsters. Koud is ook zijn leugen; en deze leugen kruipt hem uit de mond:
‘Ik, de staat, ben het volk.’”
F.W. Nietzsche
Hoe harder de machthebbers van dienst bezig zijn elkaar, de burgers en de staat af te breken hoe groter de creatieve vernieuwingsdrang opstaat in een samenleving.
Maar niet iedere vernieuwing is ook vooruitgang.
Neem nu de veelgeprezen Thorbecke. Die deed weinig anders dan de tirannie van Willem II en III vervangen door de tirannie van een ‘liberale’ oligarchie. Toch zijn de lofuitingen over deze ‘liberaal’ en ‘staatsman’ niet van de lucht. Geschiedenisboekjes die kritisch zijn over Thorbecke moeten nog geschreven worden.
Storende leegte
Maar de donkere dagen voor kerst zijn een goed moment voor een beetje melancholie. Als we daarbij terugverlangen naar een tijd toen er wel scherp en kritisch werd nagedacht, dan hoeven we alleen maar even de storende leegte van radio, tv en Facebook uit te zetten om in gedachten terug te gaan in de tijd.
Voor je het weet, werken je hersens weer als die van Cicero; een vernieuwer pur sang.
Het Rome van Cicero deed qua chaos en gruwelijkheid niet onder voor IS, de manier waarop opeenvolgende liberale Nederlandse regeringen huishielden in Irak, Syrië, Libië, Java en Atjeh, of de opstand onder leiding van de Franse bourgeoisie tijdens de revolutie van 1789.
Chaos en de dreiging van oorlog en geweld roepen het beste op in mensen die houden van orde en vrede.
Maar toch is het fijn dat wij, als we besluiten transparant om te gaan met de waarheid, niet meer het gevaar lopen door de tiran van dienst onthoofd te worden.
Naalden in zijn tong
Cicero had minder geluk. Nadat hij op bevel van Marcus Antonius was onthoofd, liet deze generaal van het Romeinse leger de handen van de nog steeds wereldberoemde redenaar afhakken. Waarna de vrouw van Antonius naar verluidt naalden in zijn tong stak.
Antonius liet Cicero’s hoofd en handen vervolgens ter afschrikking van andere denkers en schrijvers aan het sprekerspodium op het Forum timmeren.
Nee, met de macht valt niet te spotten. Daarvoor waren, net als Marcus Antonius, ook de ‘liberalen’ van het Frankrijk voor 1789 en het Nederland voor 1848 te bang voor het eeuwige lot van nieuwe adel: wel geld maar geen invloed.
Een lot dat telkens opnieuw de voorwaarde vormt voor een dood en verderf zaaiende machtswellust.
De vraag dringt zich op waarom we temidden van de doelbewuste afbraakpolitiek van Koning Rutte nu dan zoveel minder scherpte van denken, zoveel minder creativiteit, vernieuwing en Parrhesia zien dan in de tijd van Cicero.
Achteruit balken
Zou het iets te maken kunnen hebben met het feit dat we in onze gelijkgeschakelde, geendemolliseerde media vrijwel alleen ezels achteruit mogen horen balken? Zou het komen doordat de goede voorbeelden verstopt en neergedrukt worden door de gevestigde orde?
Wat ondertussen wel ‘vooruit’ gaat, is de techniek. Technische innovatie wordt dan ook net als ‘vernieuwing’ vaak voor vooruitgang aangezien.
Bezien in het licht van de kwaliteit van leven voor vrije individuen is dat vaak volstrekt ten onrechte. Innovaties als buskruit, kernenergie, teerzand-olie, fracking, mestvergistingsinstallaties, chemische bestrijdingsmiddelen of kunstmest spreken boekdelen.
Innovaties of vernieuwingen waar we in het kader van vooruitgang niets aan hebben zijn vrijwel altijd bedoeld om efficiënter meer van het achterhaalde te realiseren.
Natuurlijk zijn er ook technische innovaties die wel vooruitgang betekenen. Innovaties die anti-rendement-denken en het ecosysteem verbeteren. De zogenaamde duurzame innovaties.
Duurzame innovaties
Maar ‘liberale’ politici blijven onvermoeibaar zorgen voor het jarenlang tegenhouden van die duurzame innovaties – met verkeerde vergunningen en foute subsidies voor het bedrijfsleven. Net zolang tot de allerhoogste rechter – of de kiezer – ze terugfluit.
Pas dan gaan ze, als je heel veel geluk hebt, de voor het ecosysteem noodzakelijke besluiten nemen, die dan weer leiden tot enorme desinvesteringen bij de bedrijven die ze al die tijd zeiden te helpen met hun obsessieve vorm van behoudzucht.
Als die megalomane bedrijven vervolgens failliet dreigen te gaan, redden diezelfde politici die bedrijven met de nodige miljarden aan overheidsleningen, zie de bankencrisis. Waarna de gesjeesde bestuurder steevast zijn politieke carrière afsluit met een bestuurspositie bij zo’n door hem met belastinggeld gered bedrijf. Dat vervolgens door die obligaties en dankzij het verdrag van Maastricht bepaalt wat politici wel en niet kunnen besluiten. Een vicieuze cirkel van jewelste.
Dood en verderf
Zo werd Jan Peter Balkenende na het zaaien van dood en verderf in respectievelijk Irak, Libië en Syrië (met in zijn kielzog trouwe secondant Mark Rutte) in 2017 lid van de Raad van Commissarissen van ING. Een bank die tijdens de kredietcrisis in 2008 onder zijn premierschap staatssteun ontving. En tijdens zijn pensioen zal hij schaamteloos gaan genieten van de royale winsten die pensioenfondsen maken door de oorlogen waartoe hij zelf besloot.
Tot zover in een notendop de ‘liberale’ tirannie sinds 1848; je reinste politiek van de verschroeide aarde. Zo nu en dan vermomd als ‘christelijk’, ‘democratisch’, ‘liberaal’, of in het geval van Balkenende zelfs als ‘duurzaam’.
Maar dat laatste is wel begrijpelijk. Duurzame innovatie, de positieve variant van vernieuwing, is ook nooit iets nieuws bedenken. Net als de CDA-ideologie van ‘goed rentmeesterschap’ dus. Een ideologie die om de een of andere reden bij het CDA van Balkenende altijd uitmondt in het doden van alle leven.
Dynamisch bestaan
Duurzame innovatie die wel vooruit wil, is altijd een kwestie van het verbeteren van al bestaande ideeën die het hele ecosysteem omvatten. Om zo het dynamische bestaan van alle leven te accommoderen – door de waarheid lief te hebben.
Hoe hard die waarheid van de natuur soms ook is – een grizzly-beer is pas een tiran – er is gelukkig ook nog de niet-technische vooruitgang, oftewel de ontwikkeling van een beschaving.
Zelfs of misschien wel juist in de gruwelijkste ontaardingen van de Staat.
Jasper Mekkes is ingenieur en vooruitgangsfilosoof.
Jasper Mekkes, 11.12.2019 @ 08:03
RSS